Türkiye’de yapılacak Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Türk devletlerinin de yakından takip ettiği bir süreçtir. Seçimlerde çıkacak sonuçlar son 20 yıldır devam eden sürecin ya başarıyla tamamlanmasına ya da yarım kalmasına yol açacaktır. Bu açıdan Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçimlerden önce büyük bir heyecanla, önemli bir proje olarak tanımladığı “Türk’ün Yolu” projesinin ülke içinde ve Türk dünyasında ciddi eleştirilere neden olması, seçimlerin Türk dünyası açısından ne kadar hassas olduğunu göstermektedir.
KILIÇDAROĞLU’NUN HARİTASI TEPKİ ÇEKTİ
Kılıçdaroğlu’nun “Türk’ün Yolu” projesi diyerek paylaştığı harita Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) çerçevesinde oluşturulmaya çalışılan Orta Koridor’un rakibi bir projeydi. Bu haritadaki yollar Türk dünyasının birleştirici noktası olan Azerbaycan’dan değil, İran’dan geçmekteydi. Oysaki, son 30 yılda Azerbaycan, son 20 yılda Azerbaycan ve Türkiye birlikte ve son 10 yılda Türk devletleri “Türk’ün Yolu” olarak Orta Koridor’u tanımlamış ve çok önemli işler yapmıştır.
Azerbaycan’ın sahip olduğu jeopolitik konum aynı zamanda Türk devletleri arasında ulaşım ve iş birliği açısından da önemlidir. Türk devletleri ancak Azerbaycan üzerinden bir bağ kurduğu takdirde üçüncü ülkelere ve hatta Türk devletlerinin iş birliğinden rahatsız olan devletlere bağımlı olmaktan kurtulur. Azerbaycan, aynı zamanda, Türkiye’nin Orta Asya Türk devletleri ile en güvenli ticaret yoludur. Bunun farkında olan Azerbaycan ve Türkiye bağımsızlık sonrası dönemde Gürcistan’ı da dahil ederek, önemli projeleri gerçekleştirdi.
2007 yılında Azerbaycan-Türkiye-Gürcistan arasında Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu projesinin gerçekleşmesi için anlaşma imzalandı. Demiryolunun yapımı devam ederken Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan’ın katılımıyla Nahçıvan’da Türkçe Konuşan Devletlerin İşbirliği Konseyi (Türk Keneş) kuruldu. Orta Koridor Türk Keneş’in önemli bir projesi oldu. TDT’nin resmi sitesinde Orta Koridor’un önemi şöyle anlatmaktadır:
“Çin ile Avrupa arasında artan ticaret hacmi Türk devletleri için ulaştırma alanında yeni fırsatlar yaratmıştır. Ülkelerimiz üzerinden geçen Merkez Ulaştırma Koridoru üzerinde istikrarlı, entegre ve kesintisiz tesis edilecek ulaştırma hattı, ulaştırma alanında yürütülen çalışmaların ardındaki temel motivasyonu oluşturmaktadır”.
ORTA KORİDOR’UN KÜRESEL DEĞERİ
Türk Keneş kurulduktan sonra ülkeler arasında ulaştırma alanındaki iş birliğini geliştirmek için üst düzey bir mekanizma olan Ulaştırmadan Sorumlu Bakanlar toplantıları yapıldı; üye ülkeler arasında Ortak İşbirliği Protokolü imzalandı; taşıyıcı firmaların sorunlarının çözülmesi amacıyla Bakan Yardımcıları düzeyinde bir Koordinasyon Kurulu kuruldu; Bakü, Aktau, Samsun ve sonradan Türkmenbaşı limanları kardeş limanlar ilan edildi ve Orta Koridor’da yük taşımacılığını artırmak ve hızlandırmak amacıyla ortak stratejiler geliştirildi. 2017’de BTK’nin açılması ile birlikte Orta Koridor’un somut projesi gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “BTK ile birlikte Orta Koridor’un en önemli ayağını tamamlamış oluyoruz” dedi.
Sonraki dönemde dünyada yaşanan bazı jeopolitik gelişmeler Orta Koridor’un önemini artırdı. Öncelikle 2020’deki Karabağ zaferi ile Orta Koridor ve bölgesel iş birliği için yeni fırsat; Zengezur Koridoru doğdu. 2020 yılındaki küresel salgın döneminde, Türkiye’nin Rusya ve İran sınırlarının kapanması nedeniyle Türk TIR’larının Orta Asya’ya ulaşmasında sıkıntılar yaşandı. Ardından 2021’in mart ayında dünya ticaretinin akışında büyük öneme sahip Süveyş Kanalı, The Ever Given yük gemisinin karaya oturması nedeniyle kapandı. 2022’nin şubat ayında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla AB, Rusya üzerinden geçen ve doğu-batı arasında önemli bir taşımacılık hattı olan kuzey hattına yaptırımlar uyguladı. Orta Koridor’u kendi aralarında iş birliği ve entegrasyon açısından önemli bir proje olarak gören Türk devletleri, bu jeopolitik gelişmelerin yaratmış olduğu fırsatlarla Orta Koridor’un küresel stratejik değerinin arttığının farkında olarak adımlarını hızlandırdı.
HEVESLERİ KURSAKLARINDA KALACAK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2022’deki CİCA toplantısı çerçevesinde Kazakistan’ı ziyaret ettiğinde Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile Orta Koridor’un geliştirilmesi konusunda atılacak yeni adımlar konusunda fikir birliğine vardılar. 2022’de Türkiye-Azerbaycan-Kazakistan-Gürcistan dışişleri ve ulaştırma bakanları arasında yapılan toplantılarda ülkeler arasında Orta Koridor’un geliştirilmesi amacıyla 2022-2027 yol haritası imzalandı. Azerbaycan-Türkiye-Türkmenistan arasında 2022’nin Aralık ayında gümrük geçişlerinin hızlandırılması ve kolaylaştırılması amacıyla anlaşma imza edildi. Mart 2023’te de Azerbaycan, “devlet vergisi hakkında” bir yasal değişiklik yaptı. Yük taşıyan yabancı plakalı araçlara sınır geçiş izin belgesi kaldırıldı, yabancı plakalı araçların yük miktarı ve taşıdıkları yüklerin tehlike derecesine göre alınan vergiler azaltıldı ve bazıları lağvedildi. Yol vergisi de yükleri 41 tona kadar olan TIR’lar için kaldırıldı.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 10 Nisan 2023’te gerçekleştirdiği Kazakistan ziyareti sırasında Orta Koridor’un hızlandırılması için önemli anlaşmalar imzalandı. 27 Nisan tarihinde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından Azerbaycan-Türkiye-Türkmenistan arasında gümrük iş birliği için komisyon kurulması hakkında bir kararname imzalandı. Komisyonun amacı; devletler arası yük taşımacılığında gümrük vergilerinin azaltılması ve kolaylaştırılması, gümrük alanında bilgi alışverişi, yük ve yolcu taşımacılığının kolaylaştırılması ve ticaretin artırılması amacıyla devlet kurumları arasında iş birliğinin artırılmasıdır.
Kısacası Türk’ün Yolu Orta Koridor’dur ve o da Azerbaycan’dan geçer. Bu projenin gerçekleşmesi için son yıllarda somut işler gerçekleştirildi. Türk’ün Yolu’nu Azerbaycan’dan değil de başka ülkelerden geçirmek Türklüğe hizmet etmez. Bu nedenle Cumhurbaşkanı Aliyev, “Azerbaycan’ı stratejik projenin dışında bırakmak isteyenlerin hevesleri kursaklarında kalacaktır” açıklamasını yapmıştır…
