Tabii ki. Başkalarının bize böyle seslendiği de oluyor. Benim için bu kesinlikle değerli bir iş. Hollanda’da insanlar telefonlarını ortalama 18 ay kullanıyor. Bu oldukça kısa bir süre. Eski işim bu eski telefonları alıp gelişmekte olan ülkelere satmakla ilgiliydi. Zaman geçtikçe kendi işimin mükemmel olmadığını fark ettim. Uzun süreli düşündüğümde ben de atık problemi oluşturuyordum. Çünkü cep telefonları Afrika’nın her yerinde. Çok fakir bir mahalleye, elektriği ya da suyu olmayan bir semte gittiğinizde bile herkesin elinde eski de olsa bir telefon görüyorsunuz. Tüm bu düşüncelerin içinde 2012’de bir vakıf kurduk. Bundan iki yıl sonraysa ‘Closing the Loop’ isimli şirkete dönüştük.
Eski telefonları toplayan insanlar genelde yollamak için yeterli sayıya ulaşana kadar onları evinde tutuyor. Belçika’ya yollanan telefonlar Unicore isimli tesise gidiyor. Burada nümkün olan en iyi şekilde dönüştürülüyorlar. Zaten bu dönüşümü yapabilen fabrikalar sayılı. Sonrasında fabrika, telefondan çıkan metal için bize ödeme yapıyor. Biz de Afrika’da bizim için toplama işini yapanlara ödeme yapıyoruz. Çıkan ham metal sonrasında yeni telefonlar için ya da takılarda kullanılıyor. Bu dönüşümde bir kaç rolümüz daha var. Ama en temel görevimiz işe yaramayan atığı tekrar işe yarayabilir hale dönüştürmek.
Bazılarının kendi küçük şirketleri var, bazıları mühendis. Aralarında gönüllü olan da var. Mesela onlardan birisi bizimle çalışmaya başladığında Uganda’da öğrenciydi. Mezun olduktan sonra bunun üzerine küçük bir şirket kurdu. Şuan yine bizimle çalışıyor. Çalıştığımız insanların çoğu şimdiye kadar atıklar hakkında bir şey yapmamış. Şimdiyse kendilerine çalışabilecekleri bir alan şeçiyorlar. Hem de iş sahibi oluyorlar. Örneğin, birlikte çalıştıklarımızdan birisi 3 çocuğu olan yalnız bir anne. Şimdilerde çocuklarının eğitim masraflarını karşılayabiliyor. Atık tehlikeli bir şeyken bir anda insanların ailelerini besleyebileceği gelir potansiyeline dönüşüyor.
Böyle zor zamanlar yaşadığımız oldu. Afrika’da yerel partnerlerimizin olması kimi zaman bize zorluklar yaşatabiliyor. Çünkü her an bağlı oldukları kavimlerinin dini törenine katılıp dans edebilecek potansiyeldeler. Bu işin şakası tabi. Başlarda telefonların çıkışı için izin alırken hükümete bunu neden yaptığımızı anlatıp ikna etmekte baya zorlanmıştık. Yaptığımız şeyin amacını anlayınca böyle bir sıkıntımız da kalmadı.
Afrika’da birlikte çalıştığımız yerel şirketler, çöpü kendileri için bir şansa dönüşüyor. Çünkü topladıkları telefonlardan para elde ediyorlar. Kendilerine gelip benim de bilgisayarım ya da dönüşebilecek başka eşyalarım var diyenler de oluyor. Bu aynı zamanda bizim için farklı iş modelleri de demek. Eğer şimdiki düzenimizin aynısını başka ürünler üzerinde de gerçekleştirirsek dünyada çok büyük bir etki meydana getirebiliriz.
Öyle de denebilir. Telefonlar oldukça karmaşık ürünlerdir. Aynı zamanda saf madde açısından oldukça zengindirler. Altın, gümüş, aliminyumun yanında dünyanın sadece bir kaç yerinde çıkarılabilecek miktarda metale de sahipler. Dönüştürmenin sonunda çıkarılan maddeler için bize ödeme de yapılıyor. Endüstride bu sirkülasyon sürecini koruyup geliştirebilirsek sorumluluğu büyük ölçüde arttırabiliriz.
Evet ama Afrika üzerinde çalışmak için yeterince büyük. Şuan tam 11 ülkede aktif olarak çalışıyoruz. Ancak bu potansiyel dünyanın her yerinde var. Şimdilik Afrika’nın yanında Asya’yla ortak bir şeyler yapmaya başladık. Vietnam ve Endonezya’yla bu kapsamda bir anlaşma imzaladık. Biz elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz ama bu yeterli değil. Telefonların tüm dünyadaki geri dönüşümüne baktığımızda yalnızca %5 oranında olduğunu söyleyebiliriz.
Özellikle geçen sene şirket bir anda büyük bir ivme kazandı. Diğer yıllar 80 bin civarında telefon toplarken 2016’da neredeyse 1 milyon telefon topladık. 2017’de bu rakamın da yükselmesini bekliyoruz. Sonrasında kendime de düzenli bir maaş ödemiş olacağım. Ama ne olursa olsun, sevgilime nişan yüzüğü almam gerekse Afrika’dan topladığım çöpleri kullanırım. Çöplerden çıkan maddeleri nişan yüzüğüne dönüştürmek benim için çok kıymetli. Daha temiz bir dünya için çöpleri topluyorsun ve bu sana hayatının geri kalanında kullanacağın yüzük olarak dönüyor. Mükemmel değil mi?
Zaten tüm bu çöplerin Afrika’dan çıkması da çok önemli. Tüm dünyada görmezden gelinen kıtada böyle bir değerin yatıyor olabileceği belki de kimsenin aklına gelmezdi. Bu görmezden gelme aslında kıtada başka büyük problemler de yaratıyor. Atık telefon problemi bunlardan sadece birisi. Geri dönüşüm sürecini oranın insanıyla birlikte gerçekleştirmek onlara da iş imkanı sunmuş oluyor ve sonuç olarak kıtaya dair başka bir değer ortaya çıkıyor.
