|

Merak ile dehşet arasında romantik bilim

Richard Holmes, “Merak Çağı” adını verdiği romantik bilimin zaman aralığını; Kaptan James Cook’un 1768’de başladığı Endevaour’un güvertesinde dünyanın çevresini ilk kez dolaştığı yolculuk ile Charles Darwin’in 1831 yılında başladığı Beagle güvertesinde Galapagos adalarına yaptığı yolculuk olarak belirliyor.

Yeni Şafak
16:20 - 9/08/2017 Çarşamba
Güncelleme: 16:23 - 9/08/2017 Çarşamba
Yeni Şafak
İngiliz yazar, akademisyen ve askeri tarihçi olarak bilinen Richard Holmes on sekizinci yüzyılın sonunda Britanya’yı etkisi altına alan ve bilime Romantik bir çığır açan İkinci Bilimsel Devrim’e dair bir anlatı sunuyor
İngiliz yazar, akademisyen ve askeri tarihçi olarak bilinen Richard Holmes on sekizinci yüzyılın sonunda Britanya’yı etkisi altına alan ve bilime Romantik bir çığır açan İkinci Bilimsel Devrim’e dair bir anlatı sunuyor

- Beyza Karakaya

İngiliz yazar, akademisyen ve askeri tarihçi olarak bilinen Richard Holmes on sekizinci yüzyılın sonunda Britanya’yı etkisi altına alan ve bilime Romantik bir çığır açan İkinci Bilimsel Devrim’e dair bir anlatı sunuyor ve bilimin, bilimi oluşturan düşüncenin ve duyguların kapısını “merak” motivasyonu ile aralıyor. Holmes’un henüz on dört yaşındayken girdiği ilk kimya dersinde tohumu atılan bilim merakı yıllar içinde “tortulaşarak” Merak Çağı: Romantik Dönem Kuşağı Bilimin Güzelliğini ve Dehşetini Nasıl Keşfetti? kitabını oluşturuyor. Holmes’ün tabiri ile hacimli bir kitap olan Merak Çağı “bilim öykülerinden meydana gelen bir bayrak yarışı” niteliğinde, birbirini takip eden seyahatlerden, keşiflerden, icatlardan oluşuyor. Holmes, kültürel güç olarak Romantizmin bilime ciddi düşman olduğunun düşünüldüğünü fakat kendisinin bu ikisinin yani bilim ile romantizmin her zaman birbirini iten iki terim olduğuna inanmadığını dile getiriyor. Ona göre “merak” kavramı bir zamanlar bu iki zıt kavramı birleştiren “şey”.


Richard Holmes Merak Çağı adını verdiği Romantik bilimin zaman aralığını; Kaptan James Cook’un 1768’de başladığı Endevaour’un güvertesinde dünyanın çevresini ilk kez dolaştığı yolculuk ile Charles Darwin’in 1831 yılında başladığı Beagle güvertesinde Galapagos adalarına yaptığı yolculuk olarak belirliyor.

Holmes kitabının merkezini şu soru üzerine inşa ediyor. “Romantik bilim merak duygusu kadar dehşet de mi içeriyor? Keşifler ve icatlar dünyaya taze umutlar kadar yeni korkular da mı taşıyor?” Ancak kitap tüm bu soruların ötesinde bir biyografi, bir anlatı niteliği taşıyor. İcatları, keşifleri, yolculukları tartışmaktan ziyade onları meydana getiren bilimsel merakın, düşüncelerin, duyguların izini sürüyor.

Kitapta astronom William Herschel’in, kimyager Humphry Davy’nin keşiflerinin; onların yardımcılarının çıraklarının başarılı yolculuklarının; döneme özgü bilimsel gelişmelerin, balon yolculuğu, keşifler, hayalet avcılığı gibi birbirinden farklı heyecanlı serüvenlerin öyküsü anlatılıyor. Fakat tüm bu serüven Kraliyet Cemiyet’nde uzun süre başkanlık yapan botanikçi ve diplomat olan aynı zamanda Endevaour’da Kaptan Cook ile dünyanın çevresini dolaşan Sir Joseph Banks’ın rehberliğinde ilerliyor.

ROMANTİK BİR İSYAN

Joseph Banks’in bilime olan merakı tıpkı kitabın yazarı Richard Holmes gibi on dört yaşında başlamıştır. Banks bu hikayeyi ömrünün sonlarına doğru cerrah arkadaşı Sir Everard Home anlatmıştır. Banks bir yaz günü öğleden sonra Thames’deki yüzme okulundan dönerken nehir kıyısında yalnız olduğunu okul arkadaşlarının çoktan gitmiş olduğunu fark eder. Dalgın bir şekilde yürürken çitlerin arkasındaki yabani otları fark eder. Bu otların güzelliği ona bir ilham gibi gelir. Bir süre düşündükten sonra Yunanca ve Latince yerine doğanın öğretilmesinin onun için daha uygun olacağını düşünür. Fakat Yunanca ve Latince öğrenmesi babasının buyruğudur ve onun bu buyruğa boyun eğmesi gerekir. Ancak yine de kendi kendine botanik öğrenmeye başlar. Holmes bunun Banks’in babasına ve okul müfredatına romantik bir isyanı olduğunu söyler. Nitekim haklıdır da Banks botanik ile içinde açılan merak ateşini Endevaour ile geldikleri ve mülkiyet hakkının olmadığı, Fransız botanikçi Philibert Commerson’un cinsellik ütopyası olduğunu dile getirdiği ve bu gibi sebeplerle “cennet” olarak nitelendiren Tahiti’de de gösterir. Belki de bu içinde bitmeyen romantik isyan Joseph Banks’i kitap boyunca tüm bilimsel tartışmalarda, keşiflerde icatlarda teşvik eden isim aynı zamanda kaşiflerin hamisi olarak okumamıza sebep olur.

ANIMSAMANIN KENDİNE ÖZGÜ AĞRISI

Tıp alanındaki tartışmalar ve gelimeler savaşlarla ters orantılıdır. Çatışmalar ve savaşlar azaldıkça tıp alanındaki tartışmalar artar ve bu da yeni gelişmelere, buluşlara zemin hazırlar. Eylül 1811’de Herscheller’in dostu olan Fanny Burney yakalandığı göğüs kanseri yüzünden anestezi kullanılmadan yapılmak zorunda kalınan ağrılı bir ameliyat akabinde hayatta kalmış ve deneyimlerini, çektiği acıları bir anlatı olarak yazmıştır. Burney’in bu anlatısı hem dönemin tıbbi koşullarını görme açısından hem Burney’in zihnindeki soru işaretleri ve bunun tıp dünyasındaki yansımalarını görmek açısından önemlidir. Burney’in bütün ameliyat boyunca bilinci açıktı ve cerrahlar fark etmediği için yüzüne örtülen ince pamuklu kumaştan ameliyatın bir kısmını izleyebiliyordu. Çekeceği korkunç ağrılara karşı uyarılan ve kendisini baskılamadan çığlık atması buyurulan Burney ameliyat boyunca attığı çığlıkları hatırlayabiliyordu. Anımsamanın da kendine özgü bir ağrısı olduğunu düşünüyordu Burney zira kız kardeşine ameliyat anılarını üç ayda yazabilmiş her bir kelimesinde o acıları yeniden yaşıyor gibi hissetmiştir. Burney anlatısında, aşırı fiziksel ağrının bilinç kaybına yol açmakla kalmayıp ruhu bedenden atmayı da başarıp başaramayacağını sorgular.

FELSEFE MERAKLA

BAŞLAR MERAKLA BİTER

Platon merak kavramını felsefenin merkezine oturtuyor ve “felsefenin merakla başlayıp merakla bittiğini” söylüyordu. Fakat ona göre “ilk merak cahilliğin evladı iken son merak hayranlığın anasıydı.” Platon merakın çeşitli aşamalardan geçtiğini anlatıyordu bu sözü ile. Benzer şekilde Richard Holmes’ün Merak Çağını okurken aynı aşamalardan geçiyor okuyucu. Biri cahilliğin evladı iken diğeri hayranlığın anası olan iki merak arasında bitiyor kitap. Nitekim Holmes da merak duygusunun yalnızca geçmişe değil dünyanın geleceğine dair de bitmeyen bir umut olduğunu söyleyerek bitiriyor kitabı.

#kitap
#merak
#çağı
7 yıl önce