|
İller Bankası ve devekuşu

Son yıllarda hizmet talepleri hızla artan mahalli idarelerin ciddi kaynak sıkıntısı yaşadığı bilinmektedir.



Bu kaynak ihtiyacını karşılamak için mahalli idare bankacılığının öneminin daha da arttığı söylenebilir.



Türkiye'deki tek mahalli idare bankası ise 1945 yılında kurulan İller Bankası'dır.



Tüzel kişiliğe sahip anonim şirket statüsünde bir kalkınma ve yatırım bankası.



İşlemleri İhale Kanunu'na ve Sayıştay denetimine tabi değil.



Bankacılık Kanunu'na tabi ve kurumlar vergisi mükellefi.



Bu görüntüsüyle piyasada rekabetçi kimliğe sahip bir kamu bankası gibi duruyor.



Ama kesinlikle değil.



**


Kuruluş amaçlarından en önemlisi şehircilik altyapısı olmayan, kaynak sıkıntısı yaşayan mahalli idarelere hem finansman hem de mühendislik-danışmanlık gibi teknik destek sağlamak.



Aracılık ve yatırım, kredi verme gibi temel fonksiyonlara sahip.



Diğer idari yapılanmalarda olduğu gibi bu kurum da Fransız örneklerinden esinlenmiş ve benzer fonksiyonellik üzerinde kurulmuş.



İller Bankası ile deve kuşunun ne alakası var, diye merak ettiniz değil mi.



Hemen anlatacağım.



**


Avrupa'daki mahalli idare bankaları özellikle 1980 yılından sonra hızlı bir değişime uğramışlardır.



Bugün, Avrupa'daki mahalli idare bankalarının piyasa şartlarında rekabet ettiklerini, devlete yük olmadıkları gibi merkezi yönetimin siyasi güdümünden uzakta, özerk bir yapıya sahip olduklarını ve mahalli idareleri uzun vadeli, düşük faizli yumuşak (soft) kredilerle fonladıklarını söyleyebiliriz.



Mahalli idare bankalarındaki en önemli değişim ise, bankacılık işlemleri ile mühendislik-danışmanlık işlemlerinin ayrılmasıdır.



Yani

devekuşu

kimliğinden

deve

ya da

kuş

kimliğine dönüşmüşlerdir.



**


Modern mahalli idare bankaları, yerel altyapı yatırımları için büyük ölçekli ve uzun vadeli fon sağlarlarken, Türkiye'de İller Bankası'nın kaynakları ve fon yapısı bu işlevi icra etmekten oldukça uzaktır.



Banka başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere, yerel altyapı finansmanı için önemli miktarda kaynağa ihtiyaç duyan belediyelerin finansman ihtiyacını karşılayamamakta, daha çok kredibilitesi düşük, geri ödeme kapasitesi yetersiz ve başka kaynaklardan uygun kredi sağlayamayacak olan yerel yönetim birimlerini fonlamaktadır.



İller Bankası bugünkü haliyle, yerel yönetimlerin her geçen gün artan ve çeşitlenen finansman ihtiyacını karşılamaktan uzaktır.



Bankanın mevcut finansman ve kredi işlemleri dar bir kısır döngü içerisinde cereyan etmektedir.



İller Bankası'nın mevduat kabul eden bir banka olmaması ve mevcut fon yapısı kredi finansmanı için ihtiyaç duyulan kaynakları bulmada ve artırmada sıkıntı yaşanırken, geri ödeme güçlüğü çeken belediyelerin fonlanması kredi dönüşlerinde sıkıntı yaşanmasına ve banka kaynaklarının ve kredilendirme işlemlerinin gelişmesine engel olmaktadır.



**


Bugün modern mahalli idare bankalarında görülen

en önemli değişim;

mahalli idare bankalarının piyasa koşullarında faaliyetleri sürdürmeleri ve bankacılık işlemleri ile mühendislik-danışmanlık işlemlerinin ayrı yapılanmalar çerçevesinde icra etmeleridir



Yani mahalli idare bankaları

devekuşu

kimliğinden

deve

ya da

kuş

kimliğine dönüşmekteler.



**


Ülkemizde tek mahalli idare bankası olan İller Bankası 1945 yılında kurulmuş ve mevzuatı 2011 yılında çıkartılan 6107 sayılı Yasa'yla yeniden düzenlenmiştir.



Maalesef mahalli idare yasalarındaki

reform ruhu İller Bankası Yasası'na yansıtılamamıştır

. Dünyadaki gelişmelerin çok uzağında bir yasa yürürlüğe konulmuştur.



Anlayacağınız, İller Bankası'nın devekuşu görüntüsü devam ettiği gibi dünyadaki gelişmelerden bi-haber

başını da kuma gömmüştür

.



**


Bugün gelinen noktada iller bankasının yeniden yapılanma ihtiyacı aşikar.



İşte bazı gerekçeler:



1-

2011 yılında çıkartılan

6107 sayılı Yasa

bankayı, hem teknik (mühendislik, danışmanlık, proje yapımı v.s.) hem de bankacılık konularında sorumlu tutmaya devam ediyor.



2-

Adı banka

kendi bankacılık işlemi yapmayan

bir kurum.



3-

Bankacılık işlemleri merkezden mahalli idarelere aktarılan “genel bütçe vergi gelirlerinden payların” aracılığını yapmak, bu fonları 10 gün işleterek gelir elde etmek ve mahalli idarelere zaman zaman kredi vermekten oluşuyor. Bankanın merkezi hükümet kaynakları dışında

yabancı kaynak bulması mümkün değil

. Piyasa şartlarında çalışma kurgusu, yapısı, kadrosu söz konusu değil.



4-

Küçük-orta ölçekli

belediyelerin teknik destek

(mühendislik, imar, haritacılık, proje yapımı, ihale şartnamesi hazırlama v.s. konularında)

verecek kuruma şiddetle ihtiyaç olduğunu

belirtelim. Ama bu işi banka adı altında bir kurum değil, sadece teknik mühendislik hizmetleri üzerine yapılandırılmış bir kurum (piyasada bu hizmetleri satan mühendislik ve danışmanlık şirketleri de var) yapmalı. Tıpkı gelişmiş ülkelerde olduğu gibi.



5-

Bütün gelişmiş

dünya mahalli idare bankalarını özerk bir yapıya kavuşturmuşken

, biz daha da

merkeziyetçi yapıya sokmuşuz

. Hem de 2011 yılında çıkarttığımız yasayla. Şöyle ki, İller Bankası'nın icra organı olan yönetim kurulunun 4 üyesini ve genel müdürünü merkezi hükümet atıyor. 7 kişilik icra organı olan yönetim kurulunun iki kişisi ise genel kurul delegeleri arasından seçiliyor. Ama ne seçim (!). Genel kurul delegeleri arasından içişleri bakanı dört kişi belirleyecek, genel kurul bu dört kişi arasından iki kişiyi seçecek. İçişleri Bakanı doğrudan atasa daha rasyonel.



6-

İller Bankası'nın sahibi mahalli idareler ama yönetimde

mahalli idareler temsil edilmiyor

. Haliyle ller Bankası Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yan kuruluşu gibi çalışıyor. Siyasi tercihler ister istemez belirleyici oluyor.



7-

Mahalli idarelerin

yatırım projelerinin finansmanı ve uygulamasının
İller Bankası tarafından yapılması

kaynak israfı, yatırım süresinin uzunluğu, proje maliyetlerinin yüksekliği, mahalli idarelerin nitelikli kadro istihdam hedefinin sapması ve iller bankasının projelendirip uyguladığı işi mahalli idarenin sahiplenmemesi gibi çok sayıda sorunu da beraberinde getirmektedir.



Özetle, İller bankası ya deve (banka) yapılmalı ya da kuş (mühendislik-danışmanlık hizmeti sunan teknik kurum). Yoksa garip (çağdışı) bir kurum olarak,

zayıf performansla

mahalli idareleri

uygun kaynaklarla fonlamanın çok uzağında

yoluna devam edecektir.


#İller Bankası
#Mahalli idareler
#Bankacılık
8 yıl önce
İller Bankası ve devekuşu
İnsaf!
Dağ yürekli adamların büyük seçimine doğru
Demografik dönüşüm
Seçim bitsin, önümüze bakalım!
Yerel seçime ramak kala: DEM, Yeniden Refah ve İYİ Parti