Referanduma sadece iki gün kaldı. Herkesin kararını verdiğini zannediyorum, ama hala kararsız olanlar, yeni anayasa maddelerinin ne getirip ne götürdüğü konusunda kafasında hala soru işaretleri bulunanlar için kısa ve net açıklamalarla referandumda neleri oylayacağımızın üstünden yeniden geçmeyi düşünmüştüm.
Ancak yapılmışı var. Nerede mi? Yeni Şafak'ın internet sayfasında:
Gazetenin internet ekibinin hazırladığı çalışmada, mesele detaylara boğulmadan, öylesine sarih bir dille, herkesin rahatça anlayabileceği şekilde özetlenmiş ki; kaynağa başvurduğunuzda neyi oylayacağınızın anlaşılmayan hiçbir yönü kalmıyor. Sadece anayasa maddeleri, referandum da değil; geniş arşiv çalışmasında 1946'dan günümüze bütün genel seçimler ve referandumlarla ilgili bilgiler, videolar, gazete haberleri, afiş ve fotoğraflar yer alıyor. Seçim Kütüphanesi arşivinde, parlamenter sistemin neden olduğu krizlerle ilgili dosya haberler ve diğer dokümanlar da bulunuyor. Cumhuriyet tarihi siyaset kurumunun dönüşüm ve aşamalarına, arızalarına bakmak için doyurucu bir kaynak arıyorsanız, doğru kaynak Seçim Kütüphanesi olabilir yani.
O halde, oylayacağımız maddelerin kamuoyunda çok tartışılanlarını, kısaca özetlemek için, biz de Seçim Kütüphanesi'nde yer alan Bilgi Kartları
üzerinden gidelim:
Pazar günü oylayacağımız değişikliklerden biri, 550 milletvekilinin 600'e çıkarılması. Bununla bazı illerin vekil sayısı değişiyor. Her ne kadar dar veya daraltılmış bölge sisteminin daha adil olacağını söyleyenler haklıysa da, vekil sayısının artması temsilde adalet sorununu kısmen çözüm getirmiş oluyor.
: 18 yaşındaki gençlere seçilme hakkı tanınıyor. Ama milletvekili olacak gençlerin TBMM'de 2 yıldan sonra emekli olma hakkı yok. Onların da yıllarca çalışarak ve sigorta primlerini ödeyerek emekli olacağı öngörülüyor, kadınlar 60, erkekler de 65'inde. Bu değişikliğin amacı, büyük oranda genç bir nüfus kitlesi olan Türkiye'de, gençlerin aktif siyasette de yeralmasını sağlamak, TBMM'yi gençleştirmek.
4 yılda bir gerçekleştirilen genel seçimler 5 yıla çıkarılıyor. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimlerinin aynı günde yapılması öngörülüyor. Yasama ve yürütme erkleri birbirinden ayrılıyor. Bu sistemle Cumhurbaşkanı Bakanları parlamentonun dışından atıyor. Atanan kişiler vekilse vekillikleri de düşüyor. Bakanlar Cumhurbaşkanı'na karşı sorumlu oluyor, Cumhurbaşkanı ise halka karşı. Bu arada Meclis'in işlevini merak edenler için, Meclis asli görevi olan yasamadan sorumlu hale geliyor. Mesele kuvvetler ayrılığıysa, Yasama ve Yürütme birbirinden net şekilde ayrılıyor.
Yapılan
değişiklikle gensoru kaldırılıyor. Hem gensoru verilen sistem yeni sisteme uygun olmadığı için, hem de Türkiye'de TBMM'nin tarihi, “Gensorularla hükümeti çalışamaz hale getirme, sistem krizi çıkarma" tarihi olduğu için…
Eğer referandumdan geçerse, bundan böyle Cumhurbaşkanı'nın partisiyle ilişiğinin kesilmesi gerekmeyecek. Çünkü Cumhurbaşkanlığı makamının “tarafsız" olması gerekmeyecek, zira Cumhurbaşkanlığı eskiden olduğu gibi “sivil siyaseti denetleme görüntüsü altında yola getirme makamı" olmaktan çıkacak. Yürütme yetkisi, yeni sistemde Cumhurbaşkanı'nda olacağı için, tıpkı parlamenter sistemde yürütme yetkisine sahip Başbakan'ın partisiyle ilişiğinin kesilmesi gerekmediği gibi, yeni sistemde aynı yetkiye sahip Cumhurbaşkanı'nın da partisiyle ilişiğinin kesilmesi gerekmeyecek.
Eski sistemde Cumhurbaşkanı TBMM Başkanı'na danışarak 45 gün içinde Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebiliyordu. Yapılan değişiklik ise, Cumhurbaşkanı'na tek taraflı bir fesih yetkisi vermiyor. Seçimlerin yenilenmesine karar verilirse, hem TBMM hem de Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birlikte yapılmasını öngörüyor. Bu durumda ise sadece iki kez seçilme hakkı bulunan Cumhurbaşkanı, bir hakkını kaybetmiş olacağı için, avantajsız bir duruma düşüyor. Bu değişiklik sayesinde Cumhurbaşkanları çok zorda kalmadıkça seçim yenileme kararı almaz gibi gözüküyor.
Eski sistemde Bakanlar Kurulu Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisine sahipti, ancak bu Anayasa Mahkemesi'nin denetimine tabi değildi. Yapılan değişiklikle Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanı'na veriliyor. Ancak bu yetki, AYM'nin denetimine açık hale getiriliyor.
Referandumda oylayacağımız değişiklikler bu kadar değil elbette, ama yerimiz bu kadar. Seçiminiz mübarek olsun, Türkiye'ye umut olsun…
