II. Karabağ Savaşı’na son veren ateşkes anlaşmasıyla birlikte gündeme gelen ve tarafların anlaşmasıyla hayata geçirilmeye başlanan Zengezur Koridoru, ilk başta Güney Kafkasya’ya değer katacak jeopolitik bir açılım olarak görülmüştü. Güney Kafkasya, tarihî İpek Yolu’nun en önemli geçiş bölgelerinden biri olduğu için Zengezur Koridoru’nun jeopolitik önemini kavramak o kadar da zor değildi. Üstelik Kafkasya’nın tamamı göz önünde bulundurulduğunda bu koridorun sadece doğu ve batı istikametine canlılık kazandırmayacağı hemen anlaşılır. G20 Liderler Zirvesine giden yolda Hindistan’ın birtakım adımları ve fiilen ortaya atılan yeni projeler, Zengezur Koridoru’nun kuzey ve güney istikametleri açısından çok daha dikkat çekici olduğunu gösterdi. Kuşkusuz bu konuda çok daha derin analizlere ihtiyaç duyulacak. Bizim için ise bu koridor kültürel açıdan da değerlidir. Koridorla ilgili anlaşmanın açıklanmasından sonra neredeyse bütün dünyanın dikkatinin bu alana çevrilmesini salt ekonomik gerekçelerle izah edemeyiz. Yaklaşık iki yüz yıldır emperyal merkezlere göre şekillenen coğrafyanın, doğal uzantılarına bağlanmasıyla atıl vaziyette kalan dinamiklerin harekete geçeceğini tahmin edebiliriz. Koridorun küresel bir meseleye dönüştürülmek istenmesi ifade etmeye çalıştığımız önemin başkaları tarafından da fark edildiğini gösterir.
Zengezur Koridoru’nun bölgesel bir mesele olmaktan çıkarılıp küresel bir soruna dönüştürülmesinde Ermenistan’a destek veren emperyal güçlerin birinci derecede rol oynadığını söyleyebiliriz. G20 Liderler Zirvesinden hemen önce, 9 Eylül’de Azerbaycan toprağı olan Karabağ’da yaşayan Ermenilerin kendilerine cumhurbaşkanı seçme girişimleri koridorun küresel bir soruna dönüştürülme isteğinin bir parçasıdır. Hindistan’ın II. Karabağ Savaşı’ndan sonra Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış müzakerelerinin yapıldığı bir dönemde Ermenistan’ı silah bakımından teçhiz etmesi meseleyi küresel bir soruna dönüştürmenin ne manaya geldiğini gösterir. İngiltere ve Fransa gibi Avrupa ülkeleri ve ABD, zaten Ermenistan’a açık destek vermekteydi. Gelecek hafta yapılacağı bildirilen ABD-Ermenistan askerî tatbikatı aynı çerçeveye girer. Bunlar sıradan hadiseler değildir ve Güney Kafkasya’nın jeopolitik açıdan doğal coğrafî uzantılarına bağlanmasını engellemeye yönelik adımlardır.
Zengezur Koridoru hakkında Rusya’nın görüşü tam olarak biliniyor mu? Ya da Rusya koridoru kendine bağlamak dışında bölgenin doğal uzantılarına ne kadar önem veriyor? Bu soruların cevabı çok açık değil. Zira Rusya, bugün, Ukrayna’da ortaya çıkan fiilî durumlara bağlı olarak Güney Kafkasya’daki gelişmeleri farklı değerlendirmektedir. Bu da onları kaçınılmaz olarak Ermenistan hakkında yeni bir tutum belirlemeye sevk etmektedir. Fakat Rusya’nın bu yeni tutumu ne kadar içselleştireceği belli değildir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de G20 Liderler Zirvesi’nin kapanışından sonra yaptığı açıklamalar oldukça önemliydi. Lavrov, Ermenistan’da bazı yetkililerin “Moskova’nın Karabağ’ı Azerbaycan’a verdiği” yönünde açıklamalar yaptığını gündeme getirerek bu iddiaların tamamen yanlış olduğunu söylemek zorunda kaldı. Kuşkusuz hem Azerbaycan toprağı olan Karabağ’da yaşayan Ermenilerin cumhurbaşkanı seçme girişimleri hem de Ermenistan yetkililerinin Rusya’nın Güney Kafkasya politikasını etkilemeye yönelik açıklamaları Rusya’nın kırılgan bir vaziyette görüldüğüne işaret eder. Buna rağmen Lavrov’un, “Ermenistan Karabağ’ın Azerbaycan’ın toprağı olduğunu kabul etti” demesi son derece önemlidir. Lavrov, gelecek hafta yapılacağı bildirilen ABD-Ermenistan askerî tatbikatının iyi bir şey olmadığını da söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hindistan dönüşü uçakta gazetecilerle yaptığı söyleşide Hindistan Başbakanı tarafından fiilen ortaya atılan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Tren Hattı hakkında konuşurken konunun Çin’in Kuşak-Yol Projesi’ne getirilmesi Türkiye’nin görüşünün ifade edilmesi açısından oldukça önemliydi. Erdoğan, “Türkiyesiz bir koridor olmaz” sözünü burada dile getirdi. Söyleşide ifade edilen şu sözler de çok önemlidir: “Kuşak ve yol girişimi konusunda Çin mesafe aldı, devam ediyor. Biliyorsunuz bizim de Çin’in attığı bu adıma yönelik aldığımız mesafe var. Yani Marmaray’a varıncaya kadar hepsi o projenin, planın içinde.”
Basra’dan Ovaköy’e ve oradan da orta koridora bağlanması düşünülen Kalkınma Yolu Projesini de Güney Kafkasya’nın doğal coğrafî uzantılarına bağlanması çerçevesinde düşünmemiz gerekir. Bu proje de Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Tren Hattı Projesinin alelacele ortaya atılmasının gerekçeleri arasındadır.
