“Türkiye'nin Değişen Dinamikleri: Türk Amerikan İlişkilerinde Stratejik Seçenekler” başlıklı raporda Türkiye'nin stratejik önemine dikkat çekilerek, Türk- ABD ilişkilerinin iyi yönetilmesi ve buna yüksek düzeyde ilgi gösterilmesi gerektiğinin önemi vurgulanıyor.
Başkan Barack Obama yönetimine önerileri de içeren raporun tanıtımını, CSIS Türk-Amerikan Stratejik Girişimi eşbaşkanları eski Ulusal Güvenlik Danışmanlarından Zbigniew Brzezinski ile Brent Scowcroft yaptı.
Raporun kamuoyuna açıklandığı oturuma katılan eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Zbigniew Brzezinski Türkiye'nin önemine vurgu yaparak bunu 10 madde ile dile getirdi. Brzezinski'nin dile getirdiği 10 madde şöyle;
• Türkiye, Amerika'nın denenmiş ve gerçek bir müttefikidir.
• Türkiye, jeo-stratejik açıdan önemli bir NATO üyesidir.
• Türkiye, Avrupa Birliği'ne üye olmaya aday bir ülkedir.
• Türkiye, Müslüman ve demokratik bir ülkedir.
• Türkiye, bölgede bir istikrar kaynağıdır.
• Türkiye, İsrail'in yapıcı bir ortağıdır.
• Türkiye İran üzerinde olumlu bir etki unsurudur.
• Türkiye, Türki Cumhuriyetlerine örnektir.
• Azerbaycan ve Ermenistan arasında arabulucudur.
• Türkiye, Avrupa'nın enerji kaynaklarını çeşitlendirmesinde önemli bir konumdadır.
Tüm bu nedenlerden dolayı Türkiye ile Amerika'nın stratejik ilişkilerinin son derece önemli olduğuna değinen Brzezinski, bunun her iki taraftan da bilinmesini istedi. CSIS Türk Amerikan Stratejik Girişiminin Başkanı Stephen Flanagan, Obama yönetiminin Türkiye ile stratejik işbirliği yapılması için ortak bir gündem sunmasının olumlu karşılanacağını söyledi. Raporda, Flanagan'ın ifade ettiği ortak gündemin neler olabileceği açıklanıyor.
CSIS çalışmasına Türkiye ve bölge ülkeleri yakından tanıyan isimler danışmanlık yaptı. Danışmanlık yapan kişiler şöyle: Eski Başkan Gerald Ford ve eski Başkan George Bush'un Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Türk Amerikan Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı emekli Korgeneral Brent Scowcroft; eski Ankara Büyükelçisi Morton Abramowitz; eski İstanbul Başkonsolosu ve Türk Amerikan Konseyi (ATC) Başkanı Büyükelçi James Holmes; eski Avrupa Kuvvetleri Komutan Yardımcısı emekli Orgeneral James Jamerson ve eski Merkezi İstihbarat Dairesi (CIA) Başkan Yardımcısı John McLaughlin.
Türkiye ile Amerika'nın stratejik çıkarlarının büyük ölçüde örtüştüğü raporda vurgulanıyor. Buna örnek olarak da iki ülkenin ortak çıkarları, Ortadoğu'da istikrarın sağlanması, terör ve aşırıcılıkla mücadele, serbest ticaret, enerji güvenliğinin sağlanması, Orta Asya ve Kafkas ülkelerinin egemenliği ve istikrarının korunması, Avrupa ile yapıcı ilişkilerin sürmesi şeklinde dile getiriliyor. Ancak CSIS raporunda Irak savaşından kaynaklanan güven eksikliğinin ilişkileri zorlaştırdığı da vurgulanıyor. CSIS uzmanları, değişen siyasi ve jeo-stratejik şartlar nedeniyle Türkiye ve Amerika'nın zaman zaman farklı politikalar uygulayabileceğini, ilişkilerin olumlu bir seyirde devam etmesi için ikili ilişkilerin iyi yönetilmesi ve yüksek düzeyde ilgi gösterilmesi gerektiğinin altı çiziliyor.
Rapor da dikkat çeken bir başka paragraf da Ankara'nın, Washington'dan bölgesel konularda kendisine danışmasını istediği ve bunu ortak değerlere sahip güvenilir bir ilişki olarak gördüğü kaydediliyor.
Ankara'nın isteğine karşılık Washington'da Türkiye'den, güvenilir bir ortak, anti-demokratik ülkelere fazla yakınlık göstermeyen ancak komşularıyla barışık bir ülke olmasını arzuluyor. Washington ayrıca, Türkiye'nin liderlik göstererek, örnek olarak Müslüman ülkeleri etkilemesini de bekliyor. CSIS uzmanları, bunun için Türkiye'nin reformlara hız vermesi, demokrasisini derinleştirmesi ve bu sayede AB ile bütünleşmesinin önemine vurgu yapıyor.
CSIS uzmanları Türk-Amerikan ilişkilerinde olumlu bir gündem yaratılması gerektiğini belirtiyor. Bu olumlu gündemi oluşturacak maddeler arasında Irak'ın uzun dönemde istikrara kavuşturulması ve kalkınması, Afganistan ve Pakistan, yatırım ve ticaretin arttırılması, askeri işbirliği ve Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğinin desteklenmesi sıralanıyor. Raporda Ermenistan, Rusya ve Yunanistan'la ilişkiler; enerji sevkiyatı; İsrail - Filistin, Kafkaslar ve Kıbrıs sorunlarının çözümü konusunda taraflar farklı yaklaşımlar benimsese de Türkiye'yle Amerika'nın amaçlarının uyuştuğuna dikkat çekiliyor. Ancak raporda, Rusya'nın bölgedeki rolü, İran ve Türkiye'de demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularının taraflar arasında özenle yönetilmesi gerektiğine işaret ediliyor.
CSIS uzmanları Başkan Barack Obama'nın 24 Nisan Ermeni anma günü vesilesiyle yayınlayacağı mesajında “soykırım” sözcüğünü kullanmasının veya Temsilciler Meclisi'ne sunulan soykırım tasarısına karşı önlem almamasının ilişkilere zarar vereceği uyarısında bulunuyor. CSIS, bu konuda, Türkiye'yle Ermenistan'ın ilişkilerini normalleştirmesinin desteklenmesi çağrısında bulunuyor ve Türkiye tarafından önerilen tarih komisyonunun kurulmasını destekliyor.
CSIS raporunda Amerikan yöneticilerine bazı politik önerilerde de bulunuluyor. Bu öneriler arasında, Amerika'nın Türkiye'nin tam üyeliği için AB nezdinde sessiz bir diplomasi uygulaması tavsiye ediliyor. Yine uzmanlar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne (KKTC) uygulanan ekonomik tecride son verilmesi; Rumların Türklerle uzlaşması için baskı yapılması ve Türkiye'nin de Rumlara bazı açılımlarda bulunması çağrısında bulunuluyor. Raporda, Türkiye'nin Amerika'nın Irak'tan çekilme sürecinde önemli bir rol oynayabileceğine işaret edilirken, Iraklı Kürtlerle Türkiye arasındaki PKK konusunda da bir uzlaşmaya varılmasının önemine atıfta bulunuluyor.
Türkiye - İran ilişkileri, Türk - Amerikan ilişkilerinde “sınav niteliği taşımamalı” diyen CSIS, Ankara'nın diyalog rolü oynayabileceği belirtiliyor. Ancak CSIS, ABD ve Türkiye'nin yaklaşım farklıları nedeniyle ilişkilerde gerginlik yaşabileceği konusunda da uyarıda bulunuyor.
Raporda Amerika'nın Türkiye tarafından önerilen Kafkaslar İstikrar ve İşbirliği Platformuna destek vermesi tavsiye ediliyor. CSIS uzmanları, Amerika'nın Türkiye'nin enerji koridoru olmasını desteklemesi gerektiğine de vurgu yapıyor.
