Güney Amerika’da sol görüşlü iktidarların başa gelmesiyle, sular ısınmaya başladı. Demokratik yollarla seçilen sol görüşlü liderler ve hükümetlerine birbiri ardında darbe girişiminde bulunuldu. Son olarak Brezilya’da sol görüşlü Luiz İnacio Lula da Silva, aşırı sağcı rakibi Jair Bolsanaro’ya karşı sandıktan üstün çıkmıştı. Aşırı sağcı liderin mağlubiyet sonrası ABD’ye kaçmasından günler sonra, Bolsonaro sempatizanı binlerce kişi başkentte Kongre Binası ve Yüksek Mahkeme’ye baskın düzenledi ve orduya “Yönetime el koy” çağrısında bulundu. Olay kontrol altına alınırken, yapılan soruşturmada, Bolsonaro’ya yakınlığıyla bilinen başkent valisi Ibaneis Rocha’ya bağlı bölgesel askeri polis gücünün, eylemlerin ilerleyişini durdurmak için hiçbir şey yapmadığı ortaya çıktı. Vali görevden alınırken, uzmanlar, sol yönetimlere karşı kirli bir sicile sahip olan Washington yönetiminin, Latin Amerika’yı yeniden darbelerle yapılandırmaya çalıştığı yorumunda bulundu.
BREZİLYA’DA BİN 500 KİŞİ GÖZALTINDA
Baskın sonrası olaylar kontrol altına alınırken, bin 500 kişinin gözaltına alındığı açıklandı. Brezilya Devlet Başkanı ve bazı yöneticiler “Demokrasiyi Savunmak” isimli ortak bildiriye imza attı. Lula, Twitter hesabından ortak bildiriyi paylaşarak, eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro yanlılarının Ulusal Kongre, Devlet Başkanlığı Sarayı ve Yüksek Mahkeme’ye baskınını bir kez daha kınadı. Lula, darbe girişiminden, ABD’ye kaçan selefi Bolsonaro’yu sorumlu tutmuştu
AŞIRI SAĞ DEMOKRASİYİ İSTEMİYOR
- Brezilya’da yaşanan olaylar sonrası çok sayıda Latin Amerika ülkesi Lula’ya destek mesajı yayınladı. Olaylara tepki gösteren Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, aşırı sağın Latin Amerika’da demokrasi istemediğini söyledi. Brezilya’da dün yaşanan Kongre baskınını kınayan Petro, “Amerika’daki demokratik anlaşma tehlikede, aşırı sağ demokrasiyi istemediğini gösterdi. Bu sadece Brezilya’nın sorunu değil, aynısı Washington’da da oldu” ifadesini kullandı. Petro, Brezilya’da yaşananların darbe girişimi olduğunu savunarak, Amerikan Devletleri Örgütü’ne (OAS) acil toplantı çağrısında bulunmuştu.
PERU’DA CASTILLO TUTUKLANDI
Brezilya’da sivil darbe girişimi bastırılırken, yakın zamanda Peru’da demokratik yollarla seçilen solcu Devlet Başkanı Pedro Castillo’ya düzenlenen darbenin altından ABD çıkmıştı. Ülkenin 63. Devlet Başkanı Castillo, sağ ağırlıklı Kongre ile ihtilafa düştü ve tutuklanarak cezaevine gönderildi. Sonrasında açığa çıkan gelişmeler ise, darbenin arka planında ABD olduğunu kanıtlar nitelikteydi. Eski bir CIA ajanı olan Peru’nun ABD Büyükelçisi Lisa Kenna, darbeden bir gün önce Castillo hükümetinin Savunma Bakanı Gustavo Bobbio Rosas ile görüştü. Darbe günü Rosas, orduyu Peru liderine karşı göreve çağırmıştı. Darbe sonrası ülke savaş alanına döndü. Castillo destekçileri ile güvenlik güçleri arasında yaşanan çatışmalarda 43 kişi yaşamını yitirdi.
POMPEO’DAN VENEZUELA İTİRAFI
Sol hükümetlere karşı açıktan pozisyon alan Washington yönetimi, geçtiğimiz yıllarda çarpıcı bir itirafta bulundu. 2017 yılında ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörlüğü yapan Michael Pompeo, ABD’nin Nicholas Maduro liderliğindeki Venezuela hükümetini devirmek üzere çalıştığını itiraf etmişti. Aspen Enstitüsü adlı düşünce kuruluşu tarafından düzenlenen güvenlik konferansında katılımcılardan birinin sorusu üzerine konuya değinen Pompeo, Venezuela’daki hükümeti devirmek için bölgedeki Meksika ve Kolombiya ile işbirliği yaptıklarını da söylemişti.
BOLİVYA’DA LİTYUM İÇİN DARBE
- 2019 yılında Bolivya’nın solcu Cumhurbaşkanı Evo Morales ve Sosyalizme Doğru Hareket Partisi (MAS) hükümeti, ABD’nin desteklediği ve Bolivya ordusu tarafından açıklanan bir muhtıra ile istifaya zorlandı. Yapılan seçimlerde Morales dördüncü kez devlet başkanlığına seçilirken ABD destekli sağcılar ve ABD’nin kurdurduğu Amerikan Devletleri Örgütü, seçimlerde hile olduğunu iddia etmişti. Sokakların savaş alanına dönmesi sonrası Morales, görevinden ayrılarak önce Meksika’ya ardından Arjantin’e iltica etmiş, MAS’ın yeniden iktidara gelmesiyle ülkesine geri dönmüştü. Morales’e karşı yapılan darbe ABD kamuoyunda “lityum darbesi” olarak anılmış, buna gerekçe olarak da dönemin ABD Başkanı Donald Trump’la yakın ilişkileri bulunan Tesla kurucusu Elon Musk’ın ihtiyaç duyduğu lityum pazarının Bolivya’da olduğunu itiraf etmesi gösterilmişti.
CIA’in Condor Planı
Yer altı kaynakları ve fosil yakıt bakımından zengin olan Güney Amerika, ABD için her zaman bir cazibe merkezi olmuştur. Başta ABD olmak üzere uluslararası şirketlerin oluşturduğu hegemonyadan rahatsız olan sol görüşlü siyasetçiler ve hükümetlere karşı Washington yönetimi sayısız darbe gerçekleştirdi. Bu kapsamda 1970’lerde uygulanan Condor Planı, kıtada sol siyasete karşı düzenlenen en kapsamlı çalışmalardan biridir. Paraguay'da 1954, Brezilya'da 1964, Arjantin'de 1966, Uruguay'da 1971, Bolivya ve Şili'de 1973 yıllarında askerî darbeler olmuş, ordu yönetime el koymuştu. 1975 yılında bu ülkelerin temsilcileri Santiago'da toplanıp komünist ve muhalif örgütlenmeleri yok etmek için birlikte hareket etme kararı aldılar. Condor Planı yüzünden ölenlerin tam sayısı bilinmemekle birlikte, uzmanlar kıta genelinde en az 60 bin kişinin plan kapsamında öldürüldüğünü, 400 bin kişinin tutuklandığını ifade ediyor.
