Arap devrimlerinin iç savaşa evirildiği ve son yüzyılın en büyük insani krizinin yaşandığı Yemen’deki çatışmayı sonlandırmak adına birçok ülke girişimlerde bulundu. Bu girişimlerin şu ana kadar en başarılısını Umman gerçekleştiriyor. Nitekim Birleşmiş Milletler (BM), Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Suudi Arabistan, Yemen hükümeti ve Husiler- diğer bir deyişle çatışmanın doğrudan ve dolaylı bütün tarafları Umman’ın diplomatik çabalarını takdirle karşılıyor. Bu kapsamda 2022’nin başından beri Maskat’tan diplomatik heyetler Sana’da savaşın son bulması adına birtakım görüşmeler icra ediyor.
MASKAT’IN KENDİNE HAS DİPLOMASİ YETENEĞİ
Uluslararası ve bölgesel siyasette Umman, arabuluculuk rolü üstlenmesi ile bilinen bir ülke. Maskat’ın kendine has diplomatik kapasitesi, birçok kez Arap siyasetindeki rekabetin, çatışmanın ve hatta savaşın son bulmasında kritik rol oynadı. 1980-88 Irak-İran savaşı, 1990 Saddam’ın Kuveyt işgali, 1994 Yemen iç savaşı, 2003 Irak işgali, 2015 İran nükleer müzakereleri, İsrail- Filistin çatışması, Körfez krizleri gibi bölgesel çatışma ve anlaşmazlıklarda Maskat arabuluculuk yaptı. Dolayısıyla Umman’ın Yemen’deki siyaseti, Maskat’ın geleneksel arabuluculuk politikalarının bir devamı olarak görülebilir.
Umman’ın Yemen’deki çatışmanın sonlanması adına attığı diplomatik adımlar birçok faktör üzerinden anlamlandırılabilir. Her ne kadar 8 yıldır süregelen savaşın biteceği noktasında bir garanti getirmese de Maskat’ın diplomatik adımları çatışmaların yoğunluğunun azalmasına ve müzakere sürecinin hızlanmasına katkı sağlıyor. Bu anlamda Umman’ın siyasi ve askeri anlamda tarafsız bir duruş sergilemesi, arabuluculuğun olumlu sonuçlanmasını sağlayabilecek bir faktör olarak değerlendirilebilir. Suudi Arabistan 2015’te İran destekli Husilere karşı hava saldırılarına başladığında Umman koalisyona katılmayan tek Körfez ülkesi oldu. Söz konusu durum, Umman’ı gerek Husiler gerekse Husilerin siyasi ve lojistik hamisi olan İran nezdinde önemli kılıyor.
TARAFLAR UZLAŞMAYA ARTIK DAHA YAKIN
İkinci olarak gerek Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon gerekse Husiler, 8. yılını dolduran savaşta, askeri çatışmaların sonuç vermeyeceğini anladı. Bu anlamda özellikle Suudi Arabistan’ın Yemen bataklığından kurtulmak, Batı’dan gelen baskıları azaltmak adına savaşın sonlandırılması noktasında istekli olduğu ifade edilebilir. Bu noktada savaşın ekonomik, toplumsal ve siyasi maliyetlerinden yorulan Riyad yönetimi, Yemen savaşının sonlandırılması noktasında Umman’ın arabuluculuk faaliyetlerini önemsiyor.
Diğer taraftan Husilerin de askeri çatışmalarda ciddi kayıplar vermesi, İran’ın bölgesel anlamda İsrail ve ABD tarafından kuşatılması da Husiler nezdinde ateşkes, uzlaşı ve siyasi müzakere sürecine olumlu bakmalarına neden oldu. Bu kapsamda Umman’ın aktif rol oynaması sayesinde Husiler ile Suudi Arabistan önderliğindeki koalisyon Nisan 2022’de 6 aylık ateşkes ilan etti. BM ve ABD’nin de katkı sağladığı bu süreçte Maskat’ın oynadığı rol birçok kişi tarafından takdirle karşılandı. Dahası Husilerin sözcüsü, BM ile Husiler arasındaki görüşmelere katılmak üzere bir süre Maskat’ta ikamet etti. Dolayısıyla Umman, Yemen dosyasında bölgesel ve küresel aktörlerin diplomatik görüşmelerine ev sahipliği yaptı.
HUSİLER VE İRAN
Umman’ın Yemen’deki diplomatik adımlarının başarıya ulaşmasında üçüncü faktör, Husilerin arabulucu olarak Maskat yönetimine güvenmeleridir. Umman’ın Körfez içi rekabette veya Ortadoğu siyasetinde Suudi Arabistan’ın peşine takılmaması ve göreceli bağımsız bir dış politika ajandası takip etmesi, Husilerin Maskat yönetiminin arabuluculuk faaliyetlerine olumlu bakmasını sağlıyor. Öte yandan Umman’ın Suudi Arabistan’ın diktelerine karşı duruşu, Husilerin hamisi İran’ın da Maskat’a yönelik siyasetini olumlu etkiliyor. Bu anlamda arabuluculuk faaliyetleri devam ederken, İran Dışişleri Bakanı Maskat’a resmi ziyaret gerçekleştirdi ve Umman Sultanı Heysem bin Tarık ile görüştü. Ziyaret sonrası yaptığı açıklamada İranlı bakan, Umman’ın Yemen’deki faaliyetlerinin oldukça olumlu olduğunu ve müzakerelerde Maskat’ın merkez konumunda olduğunu ifade etti. Dolayısıyla Umman’ın Yemen’deki arabuluculuk siyaseti, İran tarafından da destekleniyor.
Yemen’deki çatışma yoğunluğunun ve sivil ölümlerinin azalması, Sana havalimanın yeniden uçuşlara açılması, akaryakıt krizinin iyileştirilmesi gibi gelişmeler Umman’ın Yemen’deki arabuluculuk siyasetinin en somut çıktıları olarak değerlendirilebilir. Öte yandan Ekim 2022’de Suudi Arabistan ve Husilerin esir takası noktasında karşılıklı heyet göndermeleri, Nisan ayında varılan ateşkes ve siyasi geçişi hızlandırmak adına kurulan Başkanlık Konseyi savaşın sonlanması adına atılan diplomatik adımlar olarak görülebilir. Benzer şekilde Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı’nın Dünya Ekonomi Forumu’nda 18 Ocak’ta ateşkesi yeniden tesis etme ve bunu kalıcı hale getirmenin öncelik olduğunu ifade etmesi, Umman’ın Yemen’deki arabuluculuk siyasetinin olumlu sonuçlar verdiğini gösteriyor. Son olarak İran ve Suudi Arabistan’ın Çin’in ev sahipliğinde ilişkileri normalleştirme kararı alması da Yemen’deki savaşın sona ermesi, Umman’ın arabuluculuk siyasetinin başarı ile sonuçlanmasına katkı sağlayan bir gelişme olarak okunabilir.
