ABD’nin İran’ı köşeye sıkıştırmak için başvurduğu petrol ambargosu hamlesi boşa çıkacak gibi. ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’dan petrol alımlarını durdurulması yünündeki baskısı ters tepti. İran’la nükleer anlaşmadan ayrılacaklarını ve 2015’te askıya alınan İran ekonomik yaptırımlarının en güçlü şekilde yeniden hayata geçirileceğini açıklayan Trump, geçtiğimiz ay müttefiklerine İran’la olan petrol ticaretlerini 4 Kasım tarihine kadar sonlandırmaları çağrısı yapmıştı.
DOLARI DEVREDEN ÇIKARDILAR
Bu çağrının ardından en anlamlı hamle anlaşmanın tarafı olan diğer ülkelerden geldi. İran ile nükleer anlaşmaya taraf 4+1 ülkeleri (Çin, Fransa, Almanya, Rusya ve İngiltere) ticari işlemlerinde doları kullanmayacakları konusunda anlaşarak yola devam kararı aldı. Bu önemli karar geçtiğimiz hafta Viyana’da düzenlenen nükleer anlaşmaya taraf 4+1 ülkelerinin dışişleri bakanları toplantısında alındı. Toplantıda, ABD’nin nükleer anlaşmasından çekilmesinin ardından sürecin devamına yönelik yol haritası üzerinde görüşmeler gerçekleştirdi.
İRAN’A YENİ YATIRIM ÇABASI
Viyana toplantısı sonrasında açıklamalarda bulunan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, “Bu toplantıda bankacılık ve petrol konularında pratiğe dönük öneriler sunuldu. Tüm dışişleri bakanları, İran ve iktisadi ortaklarının ticaret işlemlerinde doların kullanılmamasının bir an önce hayata geçirilmesini vurguladı” dedi. Arakçi, devlet ve özel şirketlerin ekonomik iş birliği konseylerinde bir araya gelerek ABD’nin yaptırımlarına rağmen İran’da yatırım yapma yollarını arayacakları çabalarının da toplantıda görüşülen diğer konular arasında yer aldığını kaydetti.
- ÇİN DE İRAN DA KARARLI
- Çin yönetimi ise ticaret savaşı ile mücadele ettiği Amerikan’dan petrol ürünleri almamaya kararlı. Çin’in petrol alımı için de bundan sonra İran ve Batı Afrika’ya yöneleceği konuşuluyor. Daha çok Ortadoğu bölgesinden petrol alma niyetinde olan Pekin yönetiminin; Amerikan’ın Çin’e sattığı petrol ürünlerine ek gümrük vergisi uygulamayı da incelediği ifade ediliyor.
JAPONYA MÜZAKEREDEN YANA
Çin’in yanısıra Uzakdoğu’nun İran’dan yüksek miktarda petrol ithal eden iki ülkesi Japonya ve Güney Kore. Japonya, ne yapacağı konusunda hala kararını vermiş değil. Japonya menşeli şirketlerin İran’dan petrol sevkiyatına eylül ayına kadar devam etmeyi planladıkları, Japon yetkililerin Amerika ile muafiyet kazanmak için Ekim ayına kadar müzakereler yapması bekleniyor.
KORE HEMEN TESLİM OLDU
Amerika’nın yaptırım çağrısına uyan ilk ülkelerden Güney Kore; İran’dan petrol sevkiyatını Temmuz ayında tamamen sonlandıracağı bildirildi. Kore yönetiminin bu konuda şirketlere baskı yaptığı konuşuluyor. Son olarak Hindistan da İran’dan yapılacak petrol ithalatına kısıtlama getirecek ülkeler arasına girdi. Hindistan’ın ABD yaptırımlarından kaçınmak amacıyla, rafinerilerinden İran’dan ithalat yapmamalarını ya da miktar olarak keskin düşüşler yapmalarını talep ettiği duyuruldu. İran’ın en büyük petrol ihracatı müşterileri arasından Çin’den sonra Hindistan geliyor.
İHTİYACIMIZIN YARISI İRAN’DAN
Türkiye yıllık petrol ithalatının yarısını İran’dan yapıyor. 2016’da İran’dan 6.6 milyon ton petrol ithal eden Türkiye, geçen yıl ithalatını 11,5 milyon tona çıkardı. Çin, Japonya ve Güney Kore ise ihtiyaçlarının yüzde 10’unu İran’dan karşılıyorlar. İran günde 2,5 milyar varil petrol ihraç ediyor. Petrol, İran ihracatının yarısının yüzde 80’inin oluşturuyor. İran petrolünün en büyük müşterileri Asya’da bulunuyor. Satışının yüzde 22’sini Çin’e, yüzde 14’ünü Japonya’ya, yüzde 13’ünü Hindistan’a, yüzde 10’unu Güney Kore’ye yapıyor. Diğer satışların yüzde 7’si Türkiye’ye, yüzde 7’si İtalya, yüzde 6’sı İspanya ve yüzde 4’ünü ise Güney Afrika’ya gidiyor.
BOŞLUĞA RUSYA DALDI
ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarına karşı çıkan ülkelerin başında Rusya geliyor. Tahran yönetimi ise İran’da Batılı şirketlerin boşalttığı yeri Rus şirketlerin dolduracağına inanıyor. Tahran yönetimi, bunun için Rusya ile ilişkilerini sıkılaştırıyor. İran lideri Ali Hamaney’in Uluslararası İlişkiler Danışmanı Ali Ekber Velayeti, geçtiğimiz günlerde Moskova’da önemli temaslarda bulundu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le 2 saat süren bir görüşme yapan Velayeti’nin yaptığı açıklamalar, yeni döneme ilişkin önemli ipuçlarını vermesi bakımından önemli.
50 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM HAZIRLIĞI
Velayeti’nin hafata içi yaptığı açıklamadan öne çıkan satır başları şöyle: “Hamaney, Rusya’yla ilişkilerimizi köklü ve stratejik olarak görmektedir. Putin de aynı düşüncededir. İki ülke ticaret hacminin son 4 ayda yüzde 36 arttı. Putin iki ülke ticaret hacmini 50 milyar dolar seviyesine çıkartmayı hedefliyor. Putin, Rusya’nın petrol ve doğalgaz alanında 50 milyar dolar yatırım yapmaya ve İran’dan ayrılan şirketlerin yerini doldurmaya hazır olduklarını söyledi. Petrol, barışçıl nükleer faaliyetler, demir yolu taşımacılığı, kuzey-güney demir yolu bağlantısı gibi konuları konuştuk. Petrol alanında Rusya’nın önde gelen şirketlerinden biriyle 4 milyar dolarlık anlaşmanın tamamlanması aşamasına gelindi. Rus Petrol ve Gazprom Neft şirketleriyle 10 milyar dolarlık bir yatırım yapmalarıyla ilgili görüşmeler başladı.”
