Gelişmiş Batı ülkelerinin ekonomik ambargosundan yeni yeni kurtulmaya başlayan İran, uluslararası ekonomiye entegre olmak için yönünü Türkiye''ye çevirdi. Bu kapsamda aynı din ve ortak kültürle buluştuğu Türkiye''ye yatırımlarını kaydırmaya başlayan İranlı firmaların yatırımı, son dört yılda 800''ü buldu. Sadece İzmir''e son üç yılda gelen 50 yatırımın yarısı Dubai''den taşındı. Öte yandan Türkiye ile İran arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin adımları İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani''nin gelişiyle atılıyor. İran''dan 18 yıl sonra ilk resmi ziyareti gerçekleştiren Ruhani, Türk yatırımcıları ülkesinde yatırıma davet etti. İki ülke arasında ticaret hacmini iki katına çıkaracak adımların atılması ilk olarak 15 Nisan 2014''de Tahran''da atılmıştı. Toplantıda 2013 yılında 14,6 milyar dolar olan ikili ticaret hacminin 2015 sonunda 30 milyar dolara çıkarılması hedef olarak konulmuştu.
Buna göre İran Cumhurbaşkanı Ruhani''nin Türkiye ziyaretinde ayrıca, iki ülke ticaretindeki yol haritasının da netleştirileceğine dikkat çekiliyor. Başbakan Erdoğan''ın bu yılın Ocak ayında İran ziyaretinde gündeme getirilen tercihli ticaret anlaşmasının imzalanması bekleniyor. Yine iki ülke arasında nihai hedef olan serbest ticaret anlaşmasına (STA) yönelik adımın da bu toplantıda alınacak kararlarla ortaya çıkacağı dile getiriliyor.
İki ülke arasında karşılıklı yatırımların da teşvik edilmesinin önemli olduğunu ifade eden yetkililer, sınır illerde organize sanayi bölgeleri oluşturulmasından, gümrük kapılarının ortak kullanımına, sınır ticaretinin daha etkili hale getirilmesinden, fikri ve sınai haklara kadar çok geniş alanda konularda ciddi kararların imza altın alınacağı kaydedildi. İran''la organize sanayi bölgelerinin geliştirilmesi ve orta sınır kapıları konusunda daha da yakınlaşılacağını hatırlatan yetkililer, yine doğalgaz, petrol, çalışma hukuku alanlarındaki engelleri de kaldırarak iki ülkenin ilişkilerini güçlendirecek imzaların da bu görüşmelerde ele alınacağını vurguladılar.
Ruhani ile Başbakan Erdoğan arasında pratikte uygulamaya hızla geçirilecek konuları içeren bir mutabakat zaptının imzalanacağını kaydeden yetkililer, bu kapsamda doğalgaz, petrol konuları, ticaret, yatırım ve bankacılık, ulaştırma ve transit alanında çalışmalarda önemli kararların alınacağını belirttiler. Ruhani''nin Türkiye ziyaretinde yüksek düzeyli stratejik işbirliği konseyinin kurulmasının da ele alınacağı dile getiriliyor. KEK toplantısında bu konunun da Türkiye''de masaya yatırılacak şekilde çalışılacağı kaydediliyor.
Tüpraş''ın İran''dan petrol ithalatında biraz azalma olurken, bu azalmanın da uluslararası anlamda bir sıkıntı oluşturmadığı kaydediliyor. Türkiye İran''dan 2001''de 9.3 milyon ton ham petrol alırken, 2012''de 7,2 milyon tona, 2013''te ise 5,3 milyon tona düştü. Böylece İran''dan petrol ithalatımızın payı yüzde 28,5''e sahip bulunuyor. Yine 2012 yılında 8,4 milyar metreküp, 2013 yılında da 8,9 milyar metreküp doğalgaz ithal etmişiz. Bu oranlar da BOTAŞ''ın ithal ettiği doğalgazın yüzde 25''ine karşılık geliyor.
İran ile Türkiye arasında elektrikte enterkonnekte sistem konusunda da adım atılacak. Daha fazla elektrik iletim kapasitesi ve altyapısının geliştirilmesi amaçlanıyor. Türkiye, enerji üretimine ilişkin olarak İran''ın nükleer müzakerelerini destekliyor. Türkiye strateji olarak, hiçbir zaman bölgede nükleer silahları tasvip etmiyor. Üstelik bu kararını da belli bir ülkeye dönük değil, bütün ülkelere yönelik olduğunu deklare etti. Öte yandan ise nükleer enerjiden bütün ülkelerin yararlanmasından yana olduğunu da belirtiyor.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, iki ülke arasında ticaret hacminin önümüzdeki yıl 30 milyar dolara çıkarılması için görüş birliğine vardı.
Türkiye''de kurulan İranlı şirket sayısı, 2010 yılından bu yana artış gösterdi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) verilerine göre, 2010 yılında Türkiye''de 418 İranlı şirket kuruldu. Son 4 yılda kurulan firma sayısının ise 800''ü bulduğu tahmin ediliyor. İranlı yatırımcıların Türkiye ilgisinin ardından İzmir''de kurulan Ege Bölgesi ve İran İşbirliği Derneği Başkanı Hüseyin Arian, İranlı şirketlerin küresel ekonomiye entegre olmaya çalıştığını söyledi.
Arian, İranlı yatırımcının, Türkiye''de en fazla Ege Bölgesi ve İzmir''e ilgi gösterdiğini söyledi. Arian, 20 Haziran''da da bir grup sanayici ile İran''a gideceklerini ifade etti. İranlı firmaların yatırım için, daha ucuz olduğu için İstanbul yerine İzmir''i tercih ettiğine dikkat çeken Arian, ''Son 2-3 yılda 50 İranlı firma İzmir''de yatırım yaptı. Bunların yarısı Dubai''den geldi'' dedi.
Türkiye''de yatırım yapan İranlı firmaların en büyük sıkıntısının para transferi olduğunu dile getiren Arian, BM ambargosu sebebiyle bankalarda hesap açmakta zorlandıklarını ifade etti. Arian, şunları söyledi: ''Ticarette en önemli şey para transferidir. Bankalardaki durum sebebiyle bunu yapamıyoruz. Gıda sektöründe faaliyet gösteren İzmir ve Mersin''de yatırımları bulunan İranlı bir firma geçen yıl buradan 40 milyar dolarlık ihracat yaptı. Bankalarda hesap açma sıkıntısı sebebiyle gitmeyi düşünüyor. Bankalarda hesap bile açamıyorlar.''
Doğalgazda BOTAŞ''ın, İran''la fiyat müzakereler de sürüyor. Türkiye, diğer kaynaklara benzer seviyeye gelmesi için belli bir indirim istiyor. Uzun zamandır bunun müzakereleri yapılıyor. Gaz alım miktarı ile fiyat arasındaki ilişkiyi sürdüren bir müzakere süreci devam ediyor. Ancak, süreç tahkimde. Önümüzdeki yılın başlarında tahkim sürecinin tamamlanması bekleniyor. Ama yeni bir teklifin de gündeme gelebileceği, her iki tarafın da uygun bulacağı çözüm süreci olunca, tahkim sonuçlanmadan da yeni bir anlaşma olabileceği belirtiliyor.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve İran Cumhurbaşkanı Ruhani huzurunda iki ülke arasında çeşitli alanlarda anlaşma imzalandı. Bu kapsamda Esendere, Sero, Kapıköy ve Razi Kara Hudut Kapılarının ortak kullanımına dair anlaşma''da değişiklik yapılması, nüfus işlerinde işbirliği, ortak film yapılması, spor, kültürel ve turizmde işbirliği, Türk ve İran Maliye Bakanlıkları arasında devlet taşınmazlarının yönetiminde işbirliği geliştirilmesi, haberleşme enformasyon teknolojileri ile standart ve endüstriyel araştırmalar anlaşmaları imzalandı.
İki ülke arasında stratejik öneme sahip bir diğer konu bankacılık. Bankacılıkta Halkbank aracılık yaparken, İran tarafı daha fazla banka ile iş yapmak isteğini dile getiriyor. Bu durum Türkiye tarafında müzakere edilirken, ticaret ve ambargolara bağlı olarak değerlendiriliyor. Havanın yumuşaması ile Japon bankalarının da İran''la ilgilenmeye başladığı belirtiliyor.
