|

Altan Gürman’la tanışma zamanı

Dolapdere’deki yeni mekanında sanatseverlerle buluşan Arter’in süprizlerinden biri uzun yıllardır gündemde olmayan bir sanatçının, Altan Gürman’ın restrospektifine ev sahipliği yapmasıydı... Türkiye’deki sanat tarihi yazımında ismi arka planda kalan Gürman’ın işleri yıllar sonra bu denli kapsamlı bir sergide buluştu. 1965-1976 yılları arasında çalışan ve henüz 41 yaşında hayat veda eden Gürman ile tanışmak için güzel bir fırsat. Sanatçının “terör”, “savaş”, “çevre”, “su” gibi konulara atıfta bulunan işlerini bugünün gözüyle yeniden okumak ise oldukça anlamlı.

Seray Şahinler Demir
04:00 - 13/10/2019 Pazar
Güncelleme: 04:29 - 13/10/2019 Pazar
Yeni Şafak
Altan Gürman sergisi
Altan Gürman sergisi

Yeni sanat sezonun heyecanla beklenen gelişmelerinden biri şüphesiz ARTER’di. 2009-2019 yılları arasında İstiklal Caddesi’nin önemli sanat duraklarından biri olan ARTER’in müze tadındaki yeni mekanı 13 Eylül itibariyle kapılarını açtı. 6 sergiyle birlikte sanat dünyasına merhaba diyen yeni mekan güncel sanatın en başarılı örneklerinin yanında koleksiyon sergilerinin de düzenleneceğini duyurmuştu. Malum ARTER’in koleksiyonunda sayısız eser var. Yeni bina bunları sergilemek için bir hayli elverişli. İlk sergiler arasında İnci Furni, Ayşe Erkmen, Rosa Barba gibi isimleri görüyoruz. Bunların yanı sıra bir isim daha var ki, birçok izleyici onunla ilk kez tanışacak…


41 YILLIK YAŞAMDAN 39 ESER VAR

1976 yılında henüz 41 yaşındayken kaybettiğimiz Altan Gürman, döneminin üretken sanatçılarından biriydi. Dolayısıyla bu sergi Türkiye’nin sanat tarihinde önemli bir yeri olan fakat bugüne pek ulaşmayan bir kıymetli bir sanatçıyı yakından tanımak için güzel bir fırsat.

Sanatçının 1965’ten ölümüne dek üretmiş olduğu yapıtların büyük bir bölümü ve arşivi eşi Bilge Gürman tarafından özenle korundu. Bu eserler 2013 yılında Arter koleksiyonuna eklendi. Arter’de yer alan retrospektifte ise sanatçının 11 yıllık sanat üretiminden 39 yapıt yer alıyor.

ALIŞILMIŞIN DIŞINDA

Peki Altan Gürman kimdi? Sanat tarihimiz için neden önemliydi? Hem resimdeki yeni yaklaşım hem akademide eğitimindeki yeri sanatçıyı döneminin özgün isimlerinden biri kılmayı başardı. Gürman’ın sanat anlayışının çok genç bir yaştan itibaren şekillenmeye başladığı söylenebilir. Mimar olan dedesinden henüz küçükken trilin kullanmayı öğrenmiş; lisede beklemeye kaldığı sene, Akademi’ye girmeden evvel, Ercümend Kalmık’ın İTÜ’deki temel tasarım derslerine devam etmiş

1960 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde yüksek resim bölümünden mezun olan sanatçı 1693-1966 yılları arasında Paris’te eğitim gördü. Bu yıllarda sanatın yaşama daha yakın olması gerektiği görüşünü benimsedi. Ve birkaç eseri dışında hiçbir çalışmasına imzasını atmadı. Buradaki üretim sürecinde kabul gören ifade biçimleri ve teknikleri sorgularken Türkiye’de kullanılan malzemeleri tercih etmedi.

Bu yıllarda resim ve özgün baskı konusunda çalışmalar yürüttü ve yetkinleşti. 1967 yılında eğitim aldığı akademiye geri döndü ve burada 1969 yılında faaliyete geçen Temel Sanat Eğitimi kürsüsünün kurucu kadrosunda yer aldı. 1974’te ise kürsünün başkanı oldu. Sanatçılığının yanı sıra yenilikçi eğitim anlayışıyla da Gürman, yaşıtlarını ve genç kuşakları derinden etkiledi. Sergide Gürman’ın arşivinden ders notlarını, nesne ve dokümanlarını da görebilirsiniz.

İki yıl sonra ise hayat gözlerini yumdu…


2000’LERDE YERİNİ BULDU

Peki Altan Gürman Türkiye’nin sanat tarihi yazımında neden arka planda kaldı? Döneminin üretken sanatçılarından, akademi eğitimine öncülük eden isimlerinden biri olmasına karşın bugün izleyici –özellikle genç izleyici- onu neden yakından tanımıyor? Serginin küratörü Başak Doğa Temür’ün aktardığına göre; muhtemelen üretimini gerçekleştirdiği dönemin yaygın form ve üretim biçimi eğilimlerinden farklılığı dolayısıyla... Temür, “Aslında Altan Gürman’ın yapıtları 1976’daki vefatının ardından Bilge Gürman ve Maçka Sanat’ın kurucusu ve yöneticisi Rabia Çapa’nın çabalarıyla Türkiye’de ve yurtdışında çeşitli sergilerde kişisel sunumlarla veya dönemin sanatçılarıyla bir arada izleyiciyle buluşmuş. Maçka Sanat Galerisi, İstanbul Modern, Santralistanbul, Depo ve Salt’ta yapıtları yer almış. Eserleri en son 1991’de Derimod Kültür Merkezi’nde Tülin Onat ve Server Demirtaş tarafında gerçekleştirilen Altan Gürman sergisinde bir arada yer almış. Sanatçının Türkiye’de çağdaş sanatın öncülerinden ve yapıtaşlarından biri olarak ancak 2000’li yıllarda sanat tarihi yazımında yerini almaya başladığını söyleyebiliriz” diyor.

BUGÜNLE OKUNABİLECEK

Gürman’ın koleksiyonunun büyük bölümüne sahip Arter’de yer alan işlerde özellikle militarizme, bürokrasiye, çevreye atıfta bulunduğunu görüyoruz. Sanat üretiminin 60 ve 70’leirn hemen başına denk gelen yıllara yayıldığını göz önüne aldığımızda dönemin atmosferi işlerine yansıdığını söylemek mümkün. Temür, bu anlayışın sadece Türkiye’yle sınırlı olmadığını ve o dönemde başka ülkelerdeki sosyal ve politik olaylardan da etkilendiği dile getiriyor. Küratöre göre işlerin bugünle bağlantı kuracak güce de sahip: “Hazırlıklar devam ederken serginin ve bu kitabın Türkiye gündeminde öne çıkan konulardan bazıları, Gürman’ın yapıtlarının güncelliklerini korumaya devam ettiklerinin kanıtı gibi görülebilir. S-400/F-35 savunma sistemleri konusunda Türkiye ile ABD arasında çıkan jeopolitik anlaşmazlıklar”, “terör”, “savaş”, “çevre”, “su” gibi Türkiye ve dünya gündemindeki çeşitli krizlerle zihni sürekli meşgul edilen izleyici Gürman’ın 1965-1976 yılları arasına tarihlenen yapıtlarının günümüze çok daha yakın bir zaman diliminde üretilmiş oldukları hissine kapılabilir.”

  • Arşivi dijitalde
  • Altan Gürman arşivinde belgeler, taslaklar, eskizler, yazışmalar, fotoğraflar, Gürman’ın 1970 tarihli “Resimde Renk ve Değer Öğelerinin Baskınlığı Sorununun Bazı Yöntemlerle Bağıntısı” başlıklı sanatta yeterlik ve 1971 tarihli “Görünümün Nicel Boyutu: Değer” başlıklı doçentlik tezleri, öğrenci ödevleri, ders programı, kitap listeleri ve kendi hazırladığı şemalar, grafikler ve derslerinde kullandığı 600’den fazla dia var. Eşi Bilge Gürman’ın yıllarca özenle bir arada tutup korunduğu yapıtlarının büyük bir bölümüyle beraber 2013’te Arter koleksiyonuna eklenen arşivine Salt’la Arter arasında yapılan işbirliği kapsamında
    adresinden dijital olarak erişilebiliyor.

#Arter
#Altan Gürman
4 yıl önce