Fransızca kökenli bir kelime olan baro, bir şehir veya bir bölge avukatlarının bağlı olduğu meslek kuruluşu olarak tanımlanmıştır. Avukatların kolektif faaliyetini temsil eden barolar yargının savunma ayağını temsil eden avukatları koruyan, avukatlık mesleğinin saygınlığını tesis etmeye çalışan ve avukatlara olan güveni sağlamayı vazife edinen bir meslek kuruluşudur. Baroların da dâhil olduğu kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, Anayasa’nın 135. maddesinde: “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir” şeklinde ifade edilerek baroların amaçları ve görevleri anayasal düzeyde ortaya konmuştur. Baroların ve Barolar Birliği’nin amacına uygun, işlevsel ve demokratik bir yapıya kavuşmasını sağlamak için baroların ve Barolar Birliği’nin yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç olduğu kanaatindeyiz.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 76. maddesine göre barolar: Avukatlık mesleğini geliştirmek, meslek mensuplarının birbirleri ve iş sahipleri ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni sağlamak; meslek düzenini, ahlâkını, saygınlığını, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumak, avukatların ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tüm çalışmaları yürüten, tüzel kişiliği bulunan, çalışmalarını demokratik ilkelere göre sürdüren kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.
Baroların organları, genel kurul, baro meclisi, yönetim kurulu, baro başkanlığı, baro başkanlık divanı, disiplin ve denetleme kurulları şeklinde yeniden yapılanmalıdır. Baroların yapısını daha demokratik hale getirmek, temsilde adaleti sağlamak, çoğulcu bir yapı oluşturmak için kanundaki organların yanısıra baro meclisi kurulmalıdır. Baro meclisi ile baro yönetim kurulu üye sayısı da o ilin baro levhasında kayıtlı avukat sayısına göre belirlenmelidir. Yönetilebilir baro için; baro meclisi üye sayısı, yönetim kurulu üye sayısının 5 katı olmalıdır. İstanbul Barosu’na kayıtlı avukat sayısı 31.12.1019 tarihi itibari ile 46.000, Adıyaman Barosu’na kayıtlı avukat sayısı ise 346’dır. Kanuna göre İstanbul Barosu’nu da Adıyaman Barosu’nu da 10 kişilik yönetim kurulu yönetmektedir. 2011 yılı rakamlarına göre 21.680 üyesi bulunan Paris Barosu’nu 42 kişilik baro konseyi yönetmektedir. Neredeyse İstanbul Barosu’nun yarısı kadar üyesi olan Paris Barosu’nu, İstanbul Barosu’nu yönetenlerin dört katı üyesi olan konsey yönetmektedir. Demokrasinin gereği çoğulculuk ve temsilde adalettir. Yalnızca çoğunluğun kendini temsil ettirebildiği, rakibinden 1 oy az almış kişilerin kendisini temsil ettirme fırsatı bulamadığı sistem adaletsizdir. Kanundaki seçim sisteminin boşluklara yer bırakılmayacak şekilde temsilde adaletin sağlanacağı suretle yeniden düzenlemesi gerektiği kanaatindeyiz. Temsilde adalet, etkin denetim ve etkin yönetimin sağlanabilmesi için baroya kayıtlı olan avukatlar, genel kurulda doğrudan başkan ve yönetim kurulunu seçmek yerine, başkan ve yönetimi periyodik olarak denetleyecek olan baro meclisini beş yıl görev yapmak üzere seçmelidir. Önerimiz; Toplam üye sayısı 250’ye kadar olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 5, baro meclisi üye sayısı ise 25 olmalıdır. Toplam üye sayısı 250 ila 500 arasında olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 7, baro meclisi üye sayısı ise 35 olmalıdır. Toplam üye sayısı 501 ila 1.000 arasında olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 9, baro meclisi üye sayısı ise 45 olmalıdır. Toplam üye sayısı 1.001 ila 5.000 arasında olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 11, baro meclisi üye sayısı ise 55 olmalıdır. Toplam üye sayısı 5.001 ila 10.000 arasında olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 13, baro meclisi üye sayısı ise 65 olmalıdır. Toplam üye sayısı 10.000 ve üzeri olan barolarda yönetim kurulu üye sayısı 15, baro meclisi üye sayısı ise 75 olmalıdır. Kanaatimizce baro meclisi üyeleri; milletvekili ya da belediye meclisinin seçimlerinde olduğu gibi, baraj olmadan “D’Hondt” nispi temsil sistemi ile baroya kayıtlı avukatlarca belirlenmelidir. Beş yıl görev yapacak, yönetimi denetleyecek olan baro meclisinin seçiminde münferit ya da grup halinde girilse dahi D’Hondt sistemi ile her görüşten avukat kendisini mecliste temsil ettirme fırsatı bularak baro yönetiminde söz sahibi olacak ve temsilde adalet de sağlanmış olacaktır. Kanaatimizce; grup halinde veya münferit olarak baro meclisine aday olanlar kullanacağı seçim pusulasının rengini 10 gün önce seçim kuruluna bildirmeli, itiraz ve çekilmenin neticesinde belirlenecek kesin liste, seçim kurulu tarafından baroya kayıtlı avukatların görebileceği şekilde baro meclisi seçiminden 7 gün önceden ilan edilmelidir. Seçmenler ilan edilen adayların özelliklerini dikkate alarak baro meclisi adaylarını değerlendirmeli, başarılı olacağına inandığı kişileri seçme imkânı bulmalıdır. Baro meclisi üyeleri 10 yıllık kıdeme sahip avukatlar arasından seçilmeli, baro meclisi seçimleri 5 yılda bir yenilenmelidir. Baro meclisi kendi içinden bir başkan, iki başkan vekili ve iki kâtip üye seçmelidir. Seçilen baro meclisi; baro başkanı ile yönetim kurulunu, disiplin kurulunu, denetim kurulunu ve Barolar Birliği’nde baroyu temsil edecek olan üyeleri seçmelidir. Kanunda yönetim kuruluna verilen bir kısım yetkiler de baro meclisine geçmelidir. Ancak, baronun yönetim ve temsili baro başkanı ile yönetim kurulunda olmalıdır. Böylece baro başkanının mevcut düzenlemedeki yükü hafiflemiş olacak, başkan ile yönetim kurulu icra makamında, meclis ise denetleme makamında olacağından icraat ve kontrolde denge sağlanmış olacaktır. Önerdiğimiz sistemde baro meclisi, baro yönetim kurulunun 5 katı oranında kişiden oluştuğundan en fazla üyeye sahip olan 75 kişilik baro meclisi, rahatlıkla ayda bir periyodik olarak toplanabilecek, kendisine verilen görevleri yerine getirebilecektir. Mevcut genel kurulun meclis seçimi dışındaki yetki, görev ve sorumluluğu baro meclisine verilmelidir. Böylece baro meclisi baronun ve avukatların sorunlarını demokratik bir zeminde derhal değerlendirecek ve hızlı bir şekilde çözüm bulabilecektir. Baro meclisinin görevleri aşağıdaki gibi olmalıdır: Baro yönetim kurulu ve başkanını seçmek, baro yönetim kurulu ve başkanın faaliyet ve mali denetimini yapmak, yıllık tahmini bütçe ve bir sonraki yılın faaliyet programını görüşerek onaylamak, yapılan harcamaların usulüne uygun olup olmadığını denetlemek, baro yönetimini ibra etmek, 1/3 baro meclisinden 2/3’ü dışardan seçilecek üyelerden oluşacak komisyonlar seçmek komisyonlardan gelecek raporlar doğrultusunda kararlar almak ve uygulanması için baro yönetimine göndermek, Adalet Bakanlığı ve ilgili birimlerce bu raporlar doğrultusunda alınan kararları değerlendirmek, yönetim kurulunun uygun bulunmayan faaliyetlerini iptal etmek, ya da yeniden programlamak, baro meclisinin 1/3 üyenin yazlı teklifi ve 2/3 üyenin olumlu oyu ile yönetim kurulunun azlini onayarak TBB meclisinin onayına sunmak, azledilen başkan ve yönetim yerine kalan süre kadar yeni başkan ve yönetim kurulunu seçmek, vb. olmalıdır.
Bizce yukarıda ifade edilen şekli ile seçilen baro meclisi üyeleri üst kurum olan barolar birliği meclisine temsilde adaleti sağlayacak şekilde “Barolar birliği meclis üyeleri” seçimini yapmaları gerekmektedir. Barolar birliği meclisi; her il barosu yönetim kurulu üyesi adedinin toplamı kadar delegeden oluşmalıdır. Baro meclisi üyeleri kendi aralarından baro meclisinin seçiminde olduğu gibi D’Hondt sistemi kullanılarak yönetim kurulu adedi esas alınarak barolar birliği delegelerini baro yönetim kurulu üyeleri ile meclis başkanı hariç meclis üyeleri arasından seçmelidir. Baro başkanları ve baro meclis başkanları da barolar birliği meclisinin doğal üyesi olarak kabul edilmelidir Böylece her barodan farklı düşünceye sahip meclis üyeleri barolar birliği meclisinde temsil edilmiş olacaktır. Bunun sonucu olarak barolar birliği meclisinde temsil adalet de sağlanacaktır. Barolar Birliği Genel Kurulu’nun bütün yetki görev sorumlulukları barolar birliği meclisine verilmelidir. Barolar Birliği Yönetim Kurulu görev, yetki ve sorumluluk sınırları yeni yaklaşıma göre düzenlenmeli, her türlü faaliyeti denetlenebilir bir yönetim usulü benimsenmelidir. Yine baro meclislerinin yetkisine benzer olarak, meclis üyelerinin 1/3 üyenin talebi 2/3 üyenin kabulü ile yönetimi azletme ve yerine yeni yönetimi seçme hakkı da verilmelidir. İl baro meclislerinde azil süreci başlatılan ve azil için gerekli oyu alan yönetim kurulu ve baro başkanı hakkında son karar barolar birliği meclisince vermelidir. Barolar birliği meclisince seçilen barolar birliği başkanı ve yönetim kurulunun mevcut görevleri muhafaza edilmelidir. Barolar birliğini gerek kamu gerekse özel sektörde veya ulusal veya uluslararası katılımlarda temsil ve ilzam etme yetkisi eskiden olduğu gibi barolar birliği başkan ve yönetiminde olmalıdır.
Yukarıda barolar için yaptığımız çalışmalar ve verdiğimiz önermelerle benzer olarak, ilgili meslek örgütüne kayıtlı olan meslek mensuplarının öncelikle il meslek meclislerini seçmeleri gerekmektedir. Seçilen meslek meclislerinin mesleği il bazında temsil edecek aynı zamanda icrai faaliyet gösterecek olan yönetim ve denetim kurulunu seçmeleri tarafımızca önerilmektedir. Bunun yanında, seçilen il meclislerinin, yönetim kurulu adedince ulusal meslek meclisini seçmelerini öneriyoruz. Ulusal meslek meclisleri de mesleği ulusal planda temsil edecek olan başkan ve yönetimini seçme, belirli sürelerde denetleme görevini yaparak mesleğin gelişimini takip etme ve gerektiğinde müdahale etme görev ve sorumluluğu ile donatılmalı, böylece mesleklerin gelişiminde önemli rol almaları sağlanmalıdır.
