|

Dolar son nefesini verirken...

ABD Doları güçleniyor ama adeta ölmeden önce son kez çok sağlıklı görünen hastalar gibi. 1971’de dolar ile altının bağı koparıldığından bu yana tüm dünya paraları dolara bağlı. Yani aslında hepsi karşılıksız. Hepsi sınırsız basılıyor. Yani aslında bugün tüm kağıt paralar doların kötü birer taklidi. Karşılıksız ve sınırsız para basmayı bugün devletler (ve IMF) doğuştan gelen bir hak gibi görüyor.

Yeni Şafak ve
04:00 - 3/07/2018 Salı
Güncelleme: 03:15 - 3/07/2018 Salı
Yeni Şafak
Gündem
Gündem
Erkan Öz – Yazar

Dolar son aylarda ciddi oranda güçleniyor. Türkiye gibi cari açığı yüksek ülkelere karşı daha hızlı yükseliyor fakat tüm dünyada da güçlü dolar rüzgârı esiyor. Ben bu durumun bir süre daha şiddetlenerek devam edeceğini düşünüyorum. Neden? Dolar tüm dünyada niçin güçleniyor ona bakalım:

Çünkü ABD merkez bankası FED 2017 Ekim ayında başlattığı program ile piyasadan ciddi miktarda dolar toplayıp yok ediyor. 1 yıl boyunca devam edecek bu program ile piyasadan 450 milyar dolar çekilecek. Her 3 aylık dönemde çekilen para miktarı artıyor. İlk 3 aylık dönemde ayda 10’ar milyar dolar çekilirken, ikincide 20 üçüncüde 30 şeklinde artacak. Son 3 aylık dönemde FED her ay 50 milyar dolar çekecek piyasadan. Henüz daha 180 milyar dolar civarı çekilmişken bizde kur 3.7’lerden 4.7-4.9’lara fırladı, Arjantin IMF’den 50 milyar dolar borç almak zorunda kaldı, bazı büyük Çinli şirketlere devlet el koymak durumunda kaldı, Deutsche Bank gibi bir devin hisse fiyatı %40 düştü, ABD ve dünya borsaları ise Şubatta tepe yapıp oradan aşağı yuvarlanmaya başladı. Düşünün 8-9 ayda çekilen bu miktara neredeyse denk bir miktar son 3 ayda yani sadece 2018 sonbaharında piyasadan çekilmiş olacak.

Bu arada FED uzun bir aradan sonra faiz arttırıyor. Son toplantıda tempolu faiz artışlarının gelecek sene de süreceğini belirttiler. Bu da doların ateşini körüklüyor.

Bu durumda en az 2018 sonu hatta 2019’da doların güçlenmeye devam edeceğini söyleyebiliriz.

ABD’NİN İKİLEMİ

Ekim-Haziran döneminde gördüğümüz gibi güçlü dolar Türkiye gibi gelişen piyasaları, Avrupa’yı hatta yavaş yavaş altın, gümüş ve bitcoin gibi dolar alternatifi varlıkları bile eziyor. Fakat önemli bir nokta var: Güçlü dolar ve yüksek faiz sonunda ABD’nin kendisini de zarar veriyor.

ABD borsası kendisini fonlayan ucuz ve bol dolar olmayınca balon gibi sönmeye başladı. ABD’de nüfusun büyük bölümünün borsada yatırımları var. Trump’ın vergi indirimi ve harcama paketi şeklinde ortaya koyduğu yeni politikalar ise devletin gelirlerini azaltırken giderleri hızla arttırıyor. ABD zaten bütçe açığı ve cari açığı yüksek bir ülke. Son yıllarda görülmemiş şekilde Washington önümüzdeki dönemde en az 1.4 trilyon dolar borç bulmak zorunda. Ama 30 yıldır suni şekilde düşürülen faizler şimdi FED tarafından arttırılıyor.

ABD nasılsa doları kendi basıyor bir şey olmaz mı diyorsunuz? İşler bu kadar basit olsa 1260’da dünyanın ilk karşılıksız kağıt parasını basan Kubilay Han yönetimindeki Çin’in dünya lideri olması ve bu pozisyonu hiç bırakmaması gerekirdi. Ama tarihe baktığımızda ülkelerin sıkıştıklarında karşılıksız ve sınırsız para bastığını ve sonuçta bu paranın hiperenflasyon oluşturup, para basan ülkeleri batırdığını görüyoruz.

ABD bugün neden piyasadan dolar çekiyor ve faiz arttırıyor. FED bunu açıkça söyledi: Bir daha kriz olduğunda tekrar piyasaya para verebilmek ve faizleri düşürebilmek için!

3.2 TRİLYON DOLAR BASTI

Peki en son küresel kriz olduğunda ne olmuştu? 2008’de ABD bankaları ve tüm dünya finans sistemi batmıştı. Sistemi yeniden yüzdürmek için 200 yıllık tarihinde 825 milyar dolar basmış olan ABD birkaç yılda 3.2 trilyon dolar basmıştı. Yani 200 yılda bastığının 4 katını!

Bir ülke dünyanın tüm diğer ülkelerinden borç alıyor, dünyanın tüm diğer ülkelerinden mal, hizmet hatta insan gücü temin edip karşılığında sadece yeşil kâğıt parçaları verirken birden bire bu yeşil kağıtlardan görülmemiş ölçüde basıp piyasaya sürerse ne olur? Elbette herkes bu ülkeye ve onun yeşil boyalı kâğıtlarına güvenini kaybeder.

Şuan ABD doları da böyle bir güven bunalımı yaşıyor. Rusya ve Çin liderliğinde birçok ülke dolar yerine kendi para birimleri ile ticarete başladı. İran dolar yerine euro’ya geçti. BRICS ülkeleri SWIFT’e alternatif bir ağ kurmaya hazırlanıyor. ABD dolarının en büyük gücü olan petrolün dolar ile fiyatlanmasına karşı Çin bu yıl yuan ve altına dayalı petrol kontratı çıkardı.

ABD’nin dünya üretimi içindeki payı 1967’de %36 iken bugün bu oran %24’e düştü. Temel sorun sermaye ABD gibi aşırı borçlu gelişmiş ülkelerde yüksek hayat standartlarında yaşayan emekçi kesim ile artık eskisi gibi yüksek karlı üretim yapamıyor. Bu nedenle kapital hızla çeşitli yollarla ucuz emek cennetlerine doğru akıyor. Efendim ya gelişen teknoloji derseniz. Yeni teknolojiler aynı zamanda yeni bir ekonomi getiriyor: Bilgi Ekonomisi. Ama bilgi ekonomisi bir para ekonomisi değil. Aksine para ve sermayeyi yok ediyor. En basit örnek Über gibi sistemler taksi gibi klasik para ekonomilerini öldürüyor. İleride teknoloji tamamen bedava hatta üzerine para ödediği hizmetler getirme yolunda.

30 YILLIK TREND KIRILIYOR

ABD faizlerin arttığı bir ortamda nasıl bir sürü yeni borç bulurum derken yabancı yatırımcıların ABD borç senetlerini sattığını görüyoruz. En çarpıcısı Rusya. Putin elinde tuttuğu 96 milyar dolarlık ABD borç senedi varlığının yarısını şak diye sattı. Ya ellerinde 1’er trilyon dolarlık ABD bonosu tutan Çin ve Japonya’da bu kervana katılmaya karar verirse... Faizlerin artması demek 30 yıldır düşen bir trendin kırılması demek. 30 yıldır suni olarak düşürülen faizler küresel bono piyasasında yüzlerce trilyon dolar büyüklüğünde bir balon oluşmasına neden oldu. 30 yıllık trend kırılınca bu balonun patlatacak saatli bombanın da tik tak sesleri gelmeye başladı...

ABD doları güçleniyor ama adeta ölmeden önce son kez çok sağlıklı görünen hastalar gibi. 1971’de dolar ile altının bağı koparıldığından bu yana tüm dünya paraları dolara bağlı. Yani aslında hepsi karşılıksız. Hepsi sınırsız basılıyor. Yani aslında bugün tüm kağıt paralar doların kötü birer taklidi. Karşılıksız ve sınırsız para basmayı bugün devletler (ve IMF) doğuştan gelen bir hak gibi görüyor. Oysa sadece yaklaşık 50 yıl önce (yani 1971’den önce) para basan her devlet talep edildiğinde o paranın değeri kadar altın veya gümüş ödemek zorundaydı. Gidişat merkezde yer alan dolar ve tüm kağıt paralar için hiç de parlak görünmüyor. Kağıt paraların alternatifleri altın, gümüş, bitcoin vb araçların güç kazanacağı anlaşılıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan ‘Milli para’ yapacağız dediğinde kimse neden bahsettiğini anlamadı. İşte milli para ancak paranızı karşılıksız ve sınırsız basılan dolara değil altın vb evrensel ve miktarı sınırlı bir değer ölçüsüne endekslediğinizde mümkün olur.

#dolar
#Piyasa
#Ekonomi
6 yıl önce