Medeniyetler beşiği İstanbul, son yıllarda akademisyenlerin de dikkatini çekmeye başladı. Türk tarihinin Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerini mercek altına alan bilimsel araştırmalar sayesinde İstanbul, farklı bir yönüyle inceleniyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı'nın Pera Müzesi'nden sonra kültür sanat faaliyetleri adına ikinci bir adım olan kurduğu İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2006 yılından bu yana faaliyette. Burada üniversitelerin farklı bölümlerinde uzmanlık yapmış akademisyenler, İstanbul üzerine bilimsel araştırmalar yapıyor, sonuçlar sergiler ve sözlü etkinliklerle kamuoyuyla paylaşılıyor. Üstelik Beyoğlu'nun en eski tarihi İstanbul binasında. Enstitü, Mimar Guglielmo Semprini tarafından 19. yüzyıl sonlarında Tepebaşı'nda inşa edilen tarihi bir yapıda hizmet veriyor. İstanbul'un tarihi geçmişini kapsayan Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri için özel araştırma bölümleri bulunan enstitü, kentin tarihini, kültürel yapısını ve İstanbul insanının görüntüsünü araştırarak, projeler geliştirmeyi planlıyor.
İstanbul 2010 Kültür Başkenti olmaya adım adım yaklaşırken, enstitü projelerini daha da hızlandırmış. Enstitünün şu anda gündemindeki en önemli çalışma, İstanbul'un Tarihsel Topografyası projesi. Bu projeyle İstanbul'u araştırmak isteyen akademisyen, öğrenci herkesin yararlanabileceği bir mimari döküm çıkartılacak.
Topografya projesinin yanı sıra İstanbul'un fotoğraf dökümünün çıkartılması da en önemli projeler arasında. Enstitü olarak önceliği İstanbul bilgisinin derlenip toparlanacağı döküm projelerine verdiklerini söyleyen Osmanlı ve Cumhuriyet Araştırmaları Bölümleri Yöneticisi Ekrem Işın, “Bunlar olmalı ki araştırmacı gravürleri araştırırken, elinin altında bilgi olsun. Bunun yanında İstanbul üzerine yazılmış kitapların kataloğunun olması lazım” diyor. İstanbul Araştırma Enstitüsü, bilimsel araştırmalara destek olmak amacıyla burs da veriyor. Şimdiye kadar doktora seviyesinde olan 6 öğrenciye burs verilmiş. Işın, bilimsel ölçülere uygun her araştırmaya açık olduklarını belirtirken, ekliyor: “Yapılan araştırmalar bilimsel olarak kabul edilirse, bunları kitap olarak yayınlayacağız.”
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, önemli araştırmaların sergilerine de kapı açıyor. Bunlardan biri de Ahşap İstanbul sergisi. Alman Arkeoloji Enstitüsü ile ortaklaşa yürütülen çalışmada, Asya yakasından Avrupa yakasına geniş bir 'ahşap kuşak'ın kaybediliş süreci incelenmiş. Ahşap evler konusunda yapılan bu çalışma, İstanbul'un mimari yapısının can damarı olan ve unutulmaya yüz tutmuş ahşap ev, yalı ve konakları tekrar hafızalarımıza getiriyor. 17. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyıla uzanan zaman diliminde bulunan tarihi yapıların arasında Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı'ndan, Mazlum Ağa Köşkü'ne kadar her biri farklı hikayelere sahip yapılar yer alıyor.
