“Mukaddime’nin Özü” kesinlikle Mukaddime’nin özeti değil, elbette eserin özünü ortaya koyabilmek için konuların ayıklanmasıyla oluşturulmuş bir sadeleştirme, fakat sadeleştirme tabiri başka anlamda kullanıldığı için yanlış anlaşılabilir. O yüzden “Mukaddime’nin güncelleştirilmiş hâli” demek çok daha uygun olur.
“Mukaddime/Evrensel Tarihe ve Sosyal Bilimlere Giriş” adıyla yayımlanan tercümemi yaparken Mukaddime’deki bazı konuların son derece önemli, bazı konularınsa tamamen önemsiz ve değersiz olduğunu gördüm. Günümüz insanının bilgisine bir şey katmayan ve güncelliğini bütünüyle kaybetmiş olan o konular sayfalarca yer kaplıyor ve tercüme ederken beni bile bıktırıyordu. Okuru da elbette bezdirecekti. Ülkemizde gerek İbn Haldun’dan gerekse Mukaddime’den çok bahsedildiği için insanlar Mukaddime’yi heyecanla alıyor, fakat hiçbir yararı olmayan ve uzayıp giden konuları okurken sıkılıp bırakıyorlar. Bunun için de okunması mutlaka gerekli konuları hiçbir özetleme yapmadan, İbn Haldun’un yazdığı haliyle aktardım. Mukaddime’nin Özü’nü okuyan, gönül rahatlığıyla ve haklı olarak “Ben Mukaddime’yi okudum!” diyebilir.
GÜNCELLİĞİNİ KAYBEDEN BİLGİLER ÇIKTI
En başta o dönemin coğrafya bilgilerini gösterebilirim. Dünyanın sadece üç kıtasından bahseden o coğrafya bilgilerinin yüzde doksanından fazlası günümüzde herkes tarafından bilinen, hatta insana gülünç gelen bilgiler. Meselâ size Ye’cüc ve Me’cüc kavminin arkasında saklandığı bir dağdan söz ediliyor desem… Öte yandan o dönemde insanların önem verdikleri çeşitli fal türleri konusunda verilen bilgileri okumak sadece zaman kaybı. Zâyirçe başlığı altında uzun sayfalar boyu anlatılan ve insanı bıktıran bilgilerin de hiçbir önemi yok. Ayrıca Arap dili ve yazısının gelişimi gibi genel okur açısından hiçbir önem taşımayan sayısız bilgi var.
Günümüzde bile geçerliliğini koruyan veya bize yol gösteren bilgilerden birkaç örnek verir misiniz?
İnanın, sizin bu sorunuza cevap vermem çok zor. Çünkü her biri apayrı öneme sahip ve çok çeşitli dallara ayrılan başlıklar var. Zaten ben Mukaddime’nin Özü’nü, sırf o eskimez ve hep yeni kalan ve yol gösteren bilgiler herkesçe mutlaka okunup bilinsin diye hazırladım.
HER ALANA HİTAP EDİYOR
Mukaddime dindara da dinsize de; tarihçiye de ekonomiste de; siyasetçiye de şehir planlamacısına da kısacası, hemen hemen her daldaki insana seslenir. Mukaddime’den ilâhiyatçı da pek çok şey öğrenir; ilâhiyata hiç önem vermeyen de. Batı dillerinden sadece Fransızca’ya bile dört kere çevrilen Mukaddime’yi bütün yazarların, aydınların, öğretim üyelerinin, öğretmen ve öğrencilerin, devlet ricali, yöneticiler ve siyasilerin mutlaka okuması gerekir. Mukaddime gerek din gerekse toplum bilimleri konusunda insana aklını çok sağlıklı kullanmasını öğretir.
Reagan da Thatcher da okudu
İbn Haldun, Batı’nın en seçkin bilim ve fikir adamları tarafından her zaman güncelliğini koruyagelmiş evrensel bir düşünürdür. Son zamanlarda kendisine olan ilginin artmasına gelince, onu belki de şu iki şeye bağlayabiliriz: Birincisi, ABD ekonomisini düze çıkaran ve bu konuda Mukaddime’den çok yararlandığını söyleyen Başkan Ronald Reagan’ın İbn Haldun’u övmesine, ikincisi de, İngiltere’nin Demir Leydi unvanıyla bilinen eski Başbakanı Margaret Thatcher’ın Mukaddime’yi okumasına.
