Eski Etiyopya Başbakanı Meles Zenawi’nin 2011 yılında siyasi olarak buhranlı zamanlar yaşayan Mısır’ın durumunu fırsat bilerek başlattığı Rönesans Barajı inşaatı şimdilerde özellikle Etiyopya ve Mısır arasında anlaşmazlığa neden oluyor. Büyük bir bölümü Çin kredileriyle finanse edilen 5 milyar dolarlık Rönesans Barajı, çok geçmeden Etiyopya’nın bölgenin hegomon gücü Mısır ile karşı karşıya gelmesine neden oldu. Kahire yönetiminin Rönesans Barajı’nın Mısır’ın tek su kaynağı olan, ekonominin can damarı niteliğindeki Nil Nehri’ndeki payına muhtemel olumsuz etkilerinden ve suyu kısıtlamasından endişe etmesi, Nil sularını ulusal güvenlik sorunu olarak görmesi ve Nil sularındaki Mısır haklarına karşı girişimleri savaş nedeni kabul etmesi iki ülke arasındaki gerginliği tırmandırdı. Nil nehri havzasından faydalanmak isteyen birçok ülke arasında uzun zamandır mücadele sürüyor. Mısır açısından Nil hem bir güç hem de bir zaaf olarak değerlendiriliyor.
2022’de yapımının tamamlanması beklenen Rönesans Barajı, Afrika’nın en büyük barajı olacak. Yapımına yaklaşık 5 milyar dolar harcanan baraj, elektrik konusunda büyük sıkıntı yaşayan Etiyopya’nın adeta can damarı olacak.
Daha önce Etiyopya, Mısır ve Sudan arasında gerçekleştirilen müzakerelerden bir sonuç alınamasa da görüşmelerin diplomatik yolu hiç kesilmemişti. Ancak bu görüntü geçtiğimiz hafta Nobel Barış ödülüne sahip olan Etiyopya Başbakanının yaptığı açıklama ile tarihe karıştı. Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, Etiyopya parlamentosundan yaptığı açıklamada “Bazıları (Mısır) güç kullanma hakkında bazı şeyler söylüyor. Hiçbir güç, Etiyopya’nın bu barajı inşa etmesini engelleyemeyeceğini bilmelidir. Savaşa girmek gerekirse, milyonlarca kişiyi harekete geçirebiliriz ve bazıları füze ateşleyebilirse, diğerleri de bombaları kullanabilir.” ifadelerini kullandı. Abiy Ahmed, ülkesinin başlattığı baraj projesini bitirmeye kararlı olduğunu, “çünkü mükemmel bir proje” olduğunu da vurguladı. Ahmed’in bu açıklamalarına tepki gösteren Mısır Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla yaptığı yazılı açıklamada, Ahmed’in açıklamalarının büyük bir üzüntü ve endişeyle takip edildiği belirtildi.
Söz konusu açıklamaların, olumsuz ve kabul edilemez mesajlar içerdiğini aktaran Mısır Dışişleri Bakanlığı, askeri seçeneklerin değerlendirilebileceği yönündeki açıklamaların uygunsuz ve Afrika Birliği’nin kurucu kanun ve ilkelerine aykırı olduğunu kaydetti.
Özellikle Abiy Ahmed’in iktidara gelmesinden sonra Mısır’ın darbeci Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Sisi’nin Körfez ülkeleri aracılığıyla Etiyopya ile sıkı ilişkiler kurması sonrasında ilişkilerin ‘asker gönderme’ noktasına gelmesi kamuoyunda şaşkınlık yarattı.
Sudan’da yaşanan rejim değişikliği sonrası yeniden ivme kazanan Rönensans Barajı görüşmelerinde hiçbir ilerleme sağlanamaması sorunun giderek büyüdüğünü gösteriyor. Sudan’ın başkenti Hartum’da gerçekleştirilen son görüşmede Etiyopya’nın yeni öneriler sunduğunu ve bunların barajın doldurulması ve çalıştırılmasına ilişkin önceden uzlaşılan tüm noktalardan geri dönülmesi anlamına geldiğini dile getiren Mısır, üç ülke arasında arabuluculuk yapacak uluslararası bir tarafın görüşmelere katılmasını öngören anlaşmanın onuncu maddesinin uygulanmasını talep ettiğini açıkladı.
Mısır’ın ara bulucu isteği ile gittiği ilk adresin ABD olması dikkatlerden kaçmadı. ABD, Etiyopya ve Mısır’ı Washington’da düzenlenecek olan toplantıya davet etti. ABD’nin teklifine ilk olumlu yanıt Mısır’dan gelse de Etiyopya sessizliğini koruyor. ABD’nin arabuluculuk teklfi sonrası geçtiğimiz hafta Rusya’da yapılan Rusya-Afrika Zirvesinde Rusya sürpriz bir çıkış gerçekleştirerek Addis Ababa ve Kahire arasında diyaloğu sürdürebileceklerini açıkladı. Mısır’ın son görüşmeler sonrası ara buluculuk çağrısı Etiyopya’dan herhangi bir karşılık alamamıştı.
1990’lı yıllardan bu yana Nil nehri havzasında birtakım çalışmalar yapmayı planlayan Etiyopya, bölgesel ve uluslararası arenada birçok kez Mısır engeline takıldı. Nil nehri havzasındaki projeleri için uluslararası bankalardan kredi talep eden Etiyopya, Mısır vetosu ile istediğini alamamıştı. 2000’li yıllarda Nil nehri havzasındaki projelerine yeniden finansman arayan Etiyopya, 2009 yılında Dünya Bankasından kredi talep etmişti. Ancak Mısır’ın vetosu ile yeniden karşılan Etiyopya bunun üzerine barajı finanse etmek için Çin kredisine başvurmuştur. Afrika kıtasının en büyük, dünyanın ise yedinci büyük hidro-güç santrali için 2011 yılında Çin ile 4 milyar dolarlık kredi anlaşması yapılmış ve barajın yapımına başlanmıştır.
Doğu Afrika’nın en köklü medeniyetlerinden olan Etiyopya, günümüz itibariyle artan nüfusuna ve hızlı şehirleşmesine yeteri miktarda altyapı hizmeti sağlayamaz durumda. Ülkenin en büyük sorunu olan elektrik sorununun Rönesans Barajı ile aşılacak olması ile 110 milyon Etiyopyalının hayatına doğrudan dokunacağı anlamına gelmekte.
Sahadan gelen bilgilere göre Abiy Ahmed her ne kadar hiçbir gücün baraj inşasını etkilemeyeceğini söylese de barajın bazı bölümlerinde küçültmeler başlamış durumda olduğu bazı kaynaklar tarafından teyit edilmiş durumda. Abiy Ahmed ve Sisi’nin Rusya’daki görüşmesinde verdikleri pozitif fotoğraflar da arka planda farklı anlaşmaların devam ettiğini gösteriyor.
