Eğer bir insan gençliğinin erken döneminden başlayarak düzenli bir şekilde ve bir uğraşı gibi okuyacak olursa, ömrünün yarısına geldiğinde dünya yazının büyük bölümünü tamamlar ve bunun ayırdına varmazmış. Bu noktada dünya yazınından ne anlaşıldığı önem kazanıyor. Bir eser dünya yazınına nasıl dâhil olur ya da dünya yazını neleri kapsar? Ünlü eleştirmen ve yazın tarihçisi Antal Szerb de, Dünya Yazın Tarihi kitabında bu soruların cevabını veriyor. “Değerleri ya da etkileri dolayısıyla kültürlü her ulus için bir şeyler söyleyen ve kültürlü her ulusa ulaşmış yapıtlar” bu tanımlama dünya yazın tarihinin çerçevesini çiziyor. Her ulusa ulaşan eserler şüphesiz büyük medeniyetlerin ve çağlara hâkim olanların iradesinde. Doğal olarak dünya yazınını Batılılar ve onların kullandığı diller oluşturuyor. Doğu'nun Batı kültür çevrelerine hiçbir etkisi olmadığını öne süren Szerb, Doğuya ait eserleri kitabına dâhil etmiyor. Yalnızca Batılı yazınların oluşmasında katkısı olan Arap ve Farisilerin birkaç eserine yer veriyor. Szerb, kitabını yazmaya başladığında dünya yazının düşündüğü kadar büyük olmadığının farkına varıyor. Uçsuz bucaksız gibi görünen malzemenin yaratıcıları ve yaratıları göz önünde bulundurunca küçüldüğünü keşfeden yazar, araştırması sırasında yazının ilk dışa vuruluş sürecine kadar iniyor. Kronolojik bir sıranın izlendiği kitap, sadece yazarlar ve eserlere odaklanmıyor. Yazın türlerinin doğuşları ve gelişme süreçleri, çağa damgasını vuran akımlar ve bunların yazın kültürüne yansıma biçimleri de ele alınıyor.
Avrupa yazını, dünya yazını, tüm dünyaya seslenen yazın sürekliliği Yunanlılarla başlıyor. Destan, lirik şiir, trajedi, dram ve daha birçok türün ilk örneklerini onlar veriyor. Szerb, her kavramsallaştırmanın her biçimin kökünün Yunanlılara dayandığının altın çiziyor. Yazar, Yunan yazınını anlatılırken Homeros Destanı'na geniş yer veriyor. Yunalıların en büyük eseri olarak bilinen Homeros Destanı, aynı zamanda en eski yazınsal anı olma özelliği taşıyor. Dionysos, Agamemnon, Aristophanes, tarih yazının babası Heredot, ilk filozoflar Sokrates, Platon ve daha yüzlerce isim ve eser. Yunanlılar dünya yazınının ilk örneklerini verdikleri kadar, kendilerinden sonraki eserlerin de özünü oluşturmaya devam ediyor.
Kitabın ikinci bölümü Roma yazınına ayrılıyor. Yunanlılardan esinlenen Romalılar, onlardan farklı olarak kendilerini yansıtmakla kalmayıp, yetkin bir yabancı yapıtı aktarmada hiçbir sakınca görmüyor. Romalılar'ın bu yönü birçok eserin ortaya çıkmasını sağlıyor. Yazın türlerinin ilk örneklerini Yunanlılar veriyor ancak Roma kendi kültürüyle bunları zenginleştiriyor. Büyük ozan Cicero'nun eserleri, filozof Seneca'nın öğretisi öne çıkan Roma yazın örnekleri arasında. Szerb, kutsal kitapları da yazın tarihine dâhil ediyor. Kutsal Kitap ve Hıristiyan Çağ başlıklı bölümde, Eski Ahit ve İncil'i anlatıyor. Kuran-ı Kerim'i ise Bizans ve İslam bölümünde Arap yazını başlığı altında değerlendiriyor. Szerb, Ortaçağ dönemini ise şu anki Batı kültürünün esas başlangıcı olarak kabul ediyor. Bu dönemin yazınını da kahramanlık, kilise, şövalye ve kentsoylu yazın olarak sınıflara ayırıyor.
Ve Rönesans... “Yaşarken ne idiysem bugün ölüyken oyum” diyen hayatın ortasında duran Dante'nin çağı. Hümanistlerin damgasını vurduğu Rönesans'ta ilk kitap basımı gerçekleştiriliyor. Desiderius Erasmus, Marthin Luther, Thomas More, Fransic Bacon gibi hümanistler bu süreçte öne çıkıyor. Fransız Rönesans'ının en önemli yazarları arasında ise Montaigne yer alıyor. O dönemin çağlara damgasını vuran isimlerinden biri de Shaskespare. Ünlü sanatçıya çok geniş yer ayıran yazar onu tüm yönleriyle ele alıyor.
Eleştirel incelemenin başladığı kültürün yavaş yavaş yerini uygarlığa terk ettiği Barok dönemde Don Kişot'un yazarı Cervantes, yazdığı fabl eserleriyle tanınan Jean de La Fontaine öne çıkıyor. Aydınlanma dönemi dünyanın en ünlü iki anı kitabına sahiplik ediyor. Saint Simon ve Venedikli Giacamo Casanova'nın anıları efsane yapıtlar arasında gösteriliyor. Aydınlanmanın usçuluğuna bir başkaldırısı Batılı ruhun temel gerçekliği olan Romantizm akımı Jean Jacques Rousseau, Goethe ve Victor Hugo gibi dev yazarları yetiştiriyor.
Szerb Gerçekçilik akmını yazın tarihinin en olağanüstü dönemi şeklinde nitelendiriyor. Stendhal, Balzac, Flaubert, Baudelarie, Puşkin Turgenyev, Dosteyevski, Tolstoy... Yazın tarihine giren eserlerin büyük çoğunluğu gerçekçilik akımından beslenen yazarların kaleminden çıkmış. Szerb, 20. Yüzyılın yazın tarihini anlattığı bölüme Yüzyılın Dönemeci adını veriyor. “Yazın tarihini aydınlatabilen çağlar arasından hiçbirinde 19. Yüzyılın sonlarında olduğu ölçüde bir şeyin sonu geldiği duyumsanmamıştır.” diyen yazar, modernlik, dekadanlık ve iç dünyaya yönelişin çağının sönük geçtiğini belirtiyor.
