1866’da Rothschild Ailesi’nin mecmuası The Economist’e mülakat veren Baron James de Rothschild, “Yirmi sene önce Fransa’da gezerken elinizde kağıt para olması işe yaramazdı, kimse banknotu kabul ederek size bir şey satmazdı...” demiştir. Bu dönemde Avrupa’da kurulan yeni nesil bankalar ve yayılmaya başlayan banknotların reklamı yapılıyordu. Zira on dokuzuncu yüzyıl, modern bankacılığın geliştiği ve yeni para piyasalarının oluştuğu bir asrı temsil etmektedir. Bu dönemde yeni para piyasalarını geliştiren bazı bankerler, Avrupalı devletlerin kalkınma projelerine kredi ayarlamışlar ve zamanla küresel güce ulaşmışlardır. Peki, içinde yaşadığımız çağda yeni enerji kaynaklarının oluşturulması planlanırken yeni para piyasalarına doğru mu yelken açıyoruz? Bitcoinlerin ortalığa yayılması tarihten geleceğe nasıl bir çağrışım uyandırmaktadır?
KAĞIT PARA
BANKALAR VE DOLAR
İngiliz – Amerikan ittifakı, II. Dünya Savaşı’nı kazanacağını görüp daha savaş bitmeden yeni küresel ekonomik düzenin planlamasını yapmaya başladı. ABD’de bir kasaba olan Bretton Woods’ta düzenlenen toplantılarla yeni bir düzen kurulacaktı. Bu kez doları merkeze koydular. Bu toplantılarda tüm imzacı ülkelerin para birimlerini ABD dolarına endekslemeleri kabul edildi. Dolar ise altın endeksli olacaktı ve böylece diğer para birimleri ile altın arasındaki ‘aracı banknot’ işlemi görecekti. Bretton Woods Sistemi’ni inşa ederken Rothschild ile Rockefeller arasında yürütülen ortaklık müzakerelerinde İngiliz iktisatçı J. M. Keynes Rothschild çıkarlarını, Amerikan iktisatçı (Yahudi asıllı) H. D. White da Rockefeller çıkarlarını temsil etmişti. Ancak 1960’lardan sonra bu sistem yürümedi ve değişmeye başladı. 1970’ler ve 80’lerde dolar-petrol ilişkisi dünya siyasetine damga vurduğu gibi Sovyetlerin geleceğini belirledi. Dolayısıyla bir asır içinde altın paradan kağıt paraya geçen küresel düzen, zamanla doları tüm dünyaya yaymış ve sonra petro-doları oluşturmuştu.
Küresel siyaseti ve ekonomiyi yeniden dizayn etme iddiasındaki bankerlerin, Donald Trump döneminde dünyadaki banknotları (dolar&euro) bazı merkezlere çekerek yeni bir para piyasası oluşturmaya hazırlandıklarını söylemek mübalağa olmayacaktır. Avrupa’da yayılan ekonomik kriz ve gelişmekte olan ülkelerin paralarının dolar karşısında değer kaybetmeye devam etmesi, bu ülkelerde sosyo-ekonomik hayatı sarsmaktadır. Bu ortamda sağcı-ırkçı-milliyetçi akımlar güçlenmektedir. İtalyan ve İspanyol borsasından son birkaç yılda milyarlarca doların yurt dışına çıkarılması ve artan işsizlik ortamı bu gelişmelerin bir yüzüdür. Son zamanlarda pek çok Avrupalı siyasetçi, Brüksel üzerinden Avrupa’nın para kaynağını manipüle eden “mason bankerleri” eleştirmeye başladı. Almanya’da halk 1920’lerdeki gibi kötü ekonomiyle muhatap olmasa bile Batı’daki ekonomik belirsizliklerin sonucu olarak sağcılığın bu ülkede de yükseldiği görülmektedir. Ayrıca küresel piyasada ‘dolar kıtlığı’ yaşanması geçmişte olduğu gibi bugün de gelişmekte olan ülkelerde devalüasyon – faiz – pahalılık üçgeninin genişlemesine yol açmaktadır. 1970’lerde petrol fiyatlarının yükselmesi Türkiye gibi pek çok ülkede dolar kıtlığına yol açmıştı. Krizi aşmaya çalışan ABD dolar basmaya başlamış ve bu sefer Amerikalılar enflasyona maruz kalmışlardı. Böylece dolar grafiğinden etkilenen pek çok ülkenin iç düzenini yerle bir olmuş ve dünya genelinde anarşi artmıştı. Böyle zamanlarda parası olan herkes elindeki varlığı güvenli bir limana yatırmanın hesabını yapmaktadır. Günümüzde küresel finansörlerin propaganda yayınlarında tavsiye edilen bir yatırım şekli olarak bitcoinlerin özendirilmesiyle birlikte ekonomik belirsizlik içinde olan toplumların bu yeni-sanal paraya meyletmeye başlaması düşündürücüdür.
Gelişmiş ülkelerde yüzlerce ATM’si açılan bitcoin, arz-talep durumuna göre büyük dalgalanmalar grafiği çizse de sayısı sınırlı tutulduğu için değeri yükselen bir sanal para birimi. Kağıt para sı değer kaybeden ülke vatandaşları arasında birikimlerini dolar-euro olarak bankada tutan varlık sahipleri için bitcoinlerin yükselen grafiği çekici görünüyor. Diğer taraftan bazı ülkeler sanal paraya şüpheyle yaklaşıyorlar. Çin, bitcoinlere şimdilik yasak getirdi ve bu yasak sanal para piyasasında grafiğin düşmesine yol açtı. Son yıllarda kriz içinde boğulan petrol ülkesi Venezuela ise ülkenin ham madde zenginliklerince destekli (bitcoin benzeri) milli bir kripto para çıkarmaya hazırlanıyor. Bazı büyük ekonomiler, dijital paraya karşı sağlam kalıplara sahip olduğundan yeni piyasaya hazır görünüyorlar ancak pek çok ülke için aynısını söylemek zordur.
Kısacası küresel para piyasalarında radikal hareketlilikler göze çarpmaktadır ve bu gelişmeler bankacılığın geleceğini belirleyecek gibi görünmektedir. Adeta eski düzene ait kağıt paraları sistemli bir şekilde bazı merkezler toplamaya başlayıp yeni dönemin sinyalini veren sanal paraları yaymaya başlamaktadırlar. Bretton Woods’un çöküşünden yıllar sonra bu kez fosil yakıtı yasaklayan Paris İklim Antlaşması’nın dayatmasıyla gelecekte petro-doların etkisini belli ölçülerde kaybedeceğini varsayarsak dünya piyasasında altınları ve dolarları kimler niçin toplamaktadır? Yeni para birimleri, tedavülden kalkan eski paranın yerini aldığında L. F. Rothschild’ın iddia ettiği gibi fakirler ile zenginler arasındaki uçurum azalacak ve sosyo-ekonomik krizler törpülenecek midir? Yoksa bazı ülkeler hiper-enflasyon batağında boğulurken milletler eski paradan yeni paraya geçecekler ve tüm ticari işlemler dijitalleşecek midir? Dahası, önümüzdeki yirmi sene içinde bir banker çıkıp, Baron James de Rothschild’ın 1866’da kağıt paralar hakkında söylediklerini bitcoinler için söyleyecek midir?
