Mazinin, insanı cezbeden bir yanı olduğu, şüphesiz inkâr edilemez. Mazi ile gelecek arasında salınıp dururken, "kıssadan hisse almak", "yâd-ı mazi eylemek" yahut yalnızca merak saikiyle tarihe hayatımızda yer açabiliriz. Genelde Türk, özelde ise Osmanlı tarihinin son zamanlarda hayatımızın "gündemine oturması"nda pek çok şey etkili oldu. 2012'de tarih konulu film ve dizilerin izlenme rekorları kırması, siyasetçilerin konuşmalarında tarihî şahsiyetlere, olaylara atıflar yapması, televizyon programlarında yapılan tartışmaların tarih üzerinden gerçekleşmesiyle tarih mevzuu, yükselen bir "trend" olarak, kitap dünyasının çeşitli alanlarında kendine özel bir yer açmayı başardı. Eskiden sayılı yayınevlerinde tarih kitaplığı görürken, şimdilerde pek çok yayınevi tarih konulu kitaplara artık özel bir ilgi gösteriyor, müstakil olarak bünyesinde tarih editörleri istihdam ediyor.
Bu yayınevlerinin başında Timaş Yayınları geliyor. Neşrettikleri tarih konulu pek çok eser, üst üste binlerce baskı yapıyor. Popüler tarih yazıcılığında ülkemizde yeni ufuklar açan Mustafa Armağan ve 1999'dan sonra yazdıkları ve söyledikleriyle Cumhuriyet'in Osmanlı ile barışmasına önemli katkılarda bulunan İlber Ortaylı bu isimlerden sadece ikisi. Kızıl Pençe kitabıyla Armağan, Cumhuriyet'in İlk Yüzyılı (1923-2023) ile de Ortaylı 2012'de konuşulmaya devam ediyor. Yayınevi, ayrıca Halil İnalcık, Kemal Karpat, Feridun M. Emecen, Ahmet Yaşar Ocak, Cemil Koçak, Carter V. Findley, Gabor Agoston gibi yerli ve yabancı çok sayıda akademisyenin eserlerini de yayınlayarak bu eserlerin geniş okuyucu kitlesine ulaşmasını sağlıyor.
Alfa Yayınları David Abulafia'nın Büyük Deniz, pek çok askerin Balkan Savaşlarına dair hatıratları, Kapı Yayınları Ertuğrul Düzdağ tarafından daha önce neşredilen fakat bugün zor bulunan Barbaros Hayrettin Paşa'nın Hatıraları ve Ebussuud Efendi'nin Fetvaları, Everest Yayınları John Freely'in Cem Sultan gibi eserleri yayınlayarak tarih kitaplığına önemli katkılarda bulundu.
Yapı Kredi Yayınları, pek çok eserin yanında, Türk tarihçiliğinin önemli isimlerinden İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Çağatay Uluçay'ın dağınık halde bulunan makalelerinden yapılan seçmeleri Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler ve Sancaktan Saraya adlarıyla yayınlayarak tarih okuyucusuna sundular.
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Çanakkale için oluşturduğu özel dizide Edward J. Erickson'un Gelibolu, Haluk Oral'ın Arıburnu 1915, Stephen Chambers'ın Arıburnu Çıkarma kitaplarıyla, Halil İnalcık'ın The Survey of Istanbul 1455, Mahmut Goloğlu'nun Cumhuriyet Tarihi Dizisi'nden yayınlanan eserler, Timur Kuran'ın editörlüğünde Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbul'unda Sosyo-Ekonomik Yaşam (8cilt) "Resimli Harp Tarihi" alt başlığı ile Ian Westwel'in 1. Dünya Savaşı ve Donald Sommerville'nin 2. Dünya Savaşı gibi ciddi eserleri okuyucuyla buluşturdu.
Bilhassa tarih yayıncılığı yapan Bulgar Gözüyle Edirne, Bir Allame-İ Cihan: Stefanos Yerasimos, Tanzimat Döneminde İktidarın Sınırları: Babıâli ve Hıdiv İsmail, Reinhold Lubenau Seyahatnamesi gibi eserlerle dikkatleri çeken Kitap Yayınevi; makalelerden oluşan Osmanlı Askeri Tarihini Araştırmak, Kemal Arı'nın Büyük Mübadele, Selim Deringil'in Denge Oyunu, İlhan Tekeli'nin Türkiye'de Yaşamda ve Yazında Konutun Öyküsü ile Tarih Vakfı Yurt Yayınları; Süleyman el- Tacir'in Doğunun Kalbine Seyahat, Cüneyt Kanat'ın Tarihin Medya İle İmtihanı, Halil Çetin'in Timur'un Anadolu Seferi ve Ankara Savaşı kitapları ise Yeditepe Yayınları'nın yıl içinde öne çıkanlardan bazıları. Doğan Kitap, Zafer Toprak'ın Darwin'den Dersim'e Cumhuriyet ve Antropoloji, Taha Akyol'un Atatürk'ün İhtilal Kanunu, Tarhan Erdem'in Anayasalar ve Belgeler 1876-2012 adlı telif ve John Freely'in At Üstünde Fırtına, Andrew Wheatcroft'un Kapıdaki Düşman, Andre Clot'un Fatih Sultan Mehmed adlı tercüme kitaplarıyla, Ötüken Yayınları ise diğer eserlerin yanında 2011'den itibaren yukarıda ismi zikredilen önemli tarihçi Çağatay Uluçay'ın Haremden Mektuplar, Harem, Padişahların Kadınları ve Kızları, Taht Uğrunda Baş Veren Sultanlar ve son olarak İlk Müslüman Türk Devletleri adlı kitaplarının yeni baskılarıyla okuyucuları buluşturdu.
2012'nin sonuna doğru ise, Dergah Yayınları Ali Birinci'nin Tarihin Hududunda Hatırat Kitapları, Matbuat Yasakları ve Arşiv Meseleleri, Kitabevi Yayınları Ahmet Türkan'ın Osmanlı'da Kripto Hristiyanlar, Klasik Yayınları Johannes Pedersen'in İslam Dünyasında Kitabın Tarihi, Küre Yayınları Richard van Leeuwen'in Bir Osmanlı Şehri: Şam, İletişim Yayınları Cengiz Çandar'ın Mezopotamya Ekspresi, Profil Yayınları Ayşe Hür'ün Öteki Tarih I-II ile kitapseverleri selamlıyor.
Edebiyat kuramcıları, "tarihî roman" mı yoksa "tarihi konu alan roman" mı diye tartışadursun; Türkiye'de son yıllarda tarihî romanlar çok satanlar listesinde en üst sıralara yükseldi. Ünlü polisiye yazar Ahmet Ümit'in Fatih'in ölümünden yola çıkarak yazdığı Sultanı Öldürmek adlı romanı ile İskender Pala tarafından kaleme alınan Şah ve Sultan'nın satış başarısı bunun en açık göstergesi. Okay Tiryakioğlu'nun Sultan: Bir Kanuni Romanı, Alparslan, Demet Altınyeleklioğlu'nun Kara Kraliçe Kösem, Turgut Özakman'ın Çılgın Türkler Kıbrıs gibi ya belli bir tarihî şahıs yahut önemli bir hadise etrafında yazılan yüzlerce roman, yıl içinde okuyucu ile buluştu. Tarihî roman sahasında verilen eserlerden hangilerinin gerçekten "edebî eser" oldukları sorusunun cevabını almak için ise biraz beklememiz gerekecek, sanırım.
Son yıllarda talihi dönen tarih yayıncılığı, kötü eserlerden de nasibi alıyor haliyle. İster araştırma-inceleme ister roman türünde olsun, tarih konulu bir eser yazmanın ne kadar zor ve nazik bir mesele olduğu izahtan vârestedir. İyi etüt etmeden, araştırmadan, birkaç kitap karıştırıp "çırpıştırarak" ortaya eser koyanlar, üç kitap okuyup dördüncüsünü kendisi yazanlar, uzun lafın kısası "destursuz bağa girenler"i tarih elbette yazmıştır, bundan sonra da yazacaktır. Sırf çok sattığı ve kazandırdığı için, tabiatiyle yazara şöhret, yayınevine de zenginlik katan bu tür yayınları niteliklerine bakmadan neşretmek, en hafif tabirle, insanların merakını ve hassasiyetlerini istismar etmekten başka bir şey değildir. İyiler, kötüler ve daha neler neler… Sahi şarkıda ne diyordu: "Maziye bir bakıver neler neler bıraktık…"
Cem Sultan
John Freely
Everest Yayınları
2012
317 sayfa
