CİDDİ BİR ADAM / A Serious Man
2009, ABD-İngiltere-Fransa ortak yapımı
35 mm standart pelikül film
Ethan ve Joel Coen kardeşler
Ethan ve Joel Coen kardeşler
Ethan ve Joel Coen kardeşler
Michael Stuhlbarg (Prof. Lawrence 'Larry' Gopnik), Sari Lennick (Judith Gopnik), Aaron Wolff (Danny Gopnik), Jessica McManus (Sarah Gopnik), Fred Melamed (Sy Ableman), Richard Kind (Arthur Amca), Peter Breitmayer (Bay Brandt), David Kang (Clive Park)
İki sahnesinde yüzeysel cinsellik/çıplaklık; ayrıca bir çok sahnesinde küfürlü konuşmalar var. Yine, bir kaç sahnesinde de yüzeysel şiddet gösterileri yer alıyor. Bu gibi olumsuz yönlerinden dolayı 15 yaşından küçük izleyicilere önerilmemektedir.
Resmî İnternet Sitesi ve Fragmanı:
Yıl 1967, ABD'nin Minnesota eyaletinde, nüfusunu ağırlıklı olarak Yahudilerin oluşturduğu kendi hâlinde bir kasabadayız. Tam bir orta direk aile babası görünümündeki fizik profesörü Larry Gopnik'in hayatı yavaş yavaş çöküşe doğru ilerlemektedir. Eşi Judith, onu -kadınları tavlama yöntemlerini iyi bilen- havalı iş arkadaşı Sy Ableman uğruna terk etmeye hazırlanmaktadır. Kronik işsiz konumundaki kardeşi Arthur ise onun evindeki kanepede kendine kolay kolay değişmeye niyetli olmadığı türden bir hayat kurmuştur. Oğlu Danny esrar satın almak, kızı Sarah da estetik ameliyat olmak için cüzdanından sürekli para aşırmaktayken, Larry daha fazla dibe vurmamak için çareyi “din”de aramaya karar verir. Bunun üzerine, berbat bir görünüme bürünmüş olan hayatını yeniden nasıl toparlayabileceğini öğrenmek üzere, “Musevîlik dininin bilgeleri” konumundaki ak sakallı hahamların kapısını tek tek aşındırmaya başlar.
Çağdaş Amerikan sinemasının en dikkati çekici sanatçıları arasında yer alan Ethan ve Joel Coen kardeşlerin geçen yıl bağımsız sinema ağırlıklı festivallerde büyük sükse yapan ve bu arada 8 ayrı ödül, 30 dolayında da ödül adaylığı kazanan olay filmi “Ciddi Bir Adam”, epeyce bir rötarla ülkemiz sinemalarına da ulaştı. Böylesi durumlarda hem kendi emeğim, hem de film ithalatçısı şirketlerimizin emekleri ve sokağa döktükleri onca dövize gerçekten de içim acıyor. Çünkü, adına “film izleme” dediğimiz o pek sevilen tutkunun belli bir para, zaman ve entelektüel efor harcanarak yapılan, kişiden her anlamda fedakârlık ve titizlik isteyen bir edim olduğu gerçeğini bütünüyle unutmuş (ya da yaşı ve içinde yüzdüğü çağ gereği böyle bir gerçekle zaten hiç tanışmamış!) durumdaki kocaman bir gençlik kuşağı, ülkemize gelişi 4-5 ay geciken her filmde olduğu gibi bu yapıtı da internetteki o her türlü “kul hakkı”nı yerle yeksân eden “korsan film indirme” sistemi içinde zaten aylar önce tüketmişti!
Hâl böyle olunca, gerek şirketlerin onca para ve emekle ithal ettikleri bütün o bobinler, gerekse bizim bunlar üzerine ettiğimiz afili kelamlar, çağımızda sinemanın en başat tüketicisi olduğu varsayılan bir kitle için aslında hiç bir anlam ifade etmiyor. Filmlere, daha batıda gösterime girdikleri ilk hafta, çoğu Çin ya da Rus üçkâğıtçılarının marifetiyle perdeden çekilmiş leş gibi birer korsan kopya üzerinden “göz atmak” (evet, ısrarla belirtiyorum ki bu eylemin adı kesinlikle “izlemek” değil, “göz atmak”!) varken, geniş perdede sinema sanatının hakkını vererek yapılacak doğru düzgün bir izleme seansı kimin umurunda ki?
Bu ve buna benzer gerekçeler, gösterime giren filmlerin büyük bir bölümü üzerine kalem oynatma arzumuzu adım adım ortadan kaldırmasına rağmen, gerek meslek ahlâkı, gerekse Ethan ve Joel Coen gibi hücrelerinden yetenek fışkıran iki adamın son yapıtına yönelik hayranlığımızı yüksek sesle dillendirmek adına, biz yine de işporta tezgâhlarında aylar önce tüketilmiş bu müthiş gösteriyi sayfamızda “haftanın filmi” vitrininden görüp taçlandırmayı ahlâkî bir görev bildik.
1984 yılında çektikleri düşük bütçeli polisiye gerilim filmi “Kansız” (Blood Simple) ile bir anda dikkatleri üzerlerine toplayan Coen Kardeşler, o günden bu yana Hollywood'da geçirdikleri çeyrek yüzyılda başka hiç bir yönetmene nasip olmayacak bir istikrar ve dahası gıpta uyandıran bir yükseliş eğrisi ortaya koydular. 1990'lardan itibaren dehalarını sektöre bütünüyle kabul ettirip her yeni çalışmaları merakla beklenir hâle gelen bu ikiliden Joel (doğumu 1954) kardeşi Ethan'a göre 3 yaş daha büyük ve ekibin de doğal lideri konumunda… Buna karşılık, iki kardeşin gerek senaryo yazım aşaması, gerekse çekimlerde egolarını şaşılası bir denetimle bastırarak, âdeta bir elmanın iki yarısı gibi hareket etmeyi başardıkları da iyi biliniyor.
“Ciddi Bir Adam”, Yahudi asıllı Coenler'in çok iyi tanıdıkları bir bölgede, 1950'lerin ortalarında doğup büyüdükleri Minnesota coğrafyasında geçmekte... Ki ikili 1996 yılı yapımı unutulmaz filmleri “Fargo”da da yine aynı eyaletin kuş uçmaz kervan geçmez bir kasabasını kendilerine öykülerinin mekânı olarak belirlemişlerdi. Bu yeni filmde de ABD'nin vitrin kentlerinden çok uzakta, kendine özgü kurallarıyla yuvarlanıp giden yine böyle sessiz sakin bir kasabada, tek bir yıldız oyuncu bile içermeyen gösterişsiz bir kastın eşliğinde çağdaş batılı erkeğin inanç, aile, kariyer ve arkadaşlık gibi birbirinden yaman konu başlıkları arasında yaşadığı gitgelleri, bunalımları, vahşi kapitalist sistem içinde ayakta kalmaya çalışırken içine düştüğü darlanmaları Coenler'e özgü dayanılmaz bir kara mizahın filtresinden geçmiş şekilde izleme fırsatı buluyoruz.
Hem anlattıkları öyküler ve kalıpları paramparça eden sıradışı anlatım teknikleriyle bu denli bağımsız birer ruha sahip filmler yapıp, hem de Hollywood'un üretim sistemi içinde böylesine istikrarlı bir biçimde tutunmayı başarmak; dahası tutunmakla da kalmayıp aynı sistemin “Oscar” gibi en önemli simgelerine pek fazla zorlanmadan uzanabilir olmak, Coen Kardeşler'i çağımız Amerikan sinemacıları arasında son derece ayrıcalıklı bir pozisyona taşıyor hiç kuşkusuz…
Yalnızca sistem dışı bir mizahın izini süren absürd metinleri kaleme almada değil, oyuncu yönetimi konusunda da değme Hollywood dinozorlarına taş çıkartan bir yetenekle donatılmış bu iki sanatçının sinemasını kendi adıma uzun yıllardır derin bir hayranlık içinde takip etmekteyim. Ve “Ciddi Bir Adam” da “Fargo”, “Büyük Lebowski”, “İhtiyarlara Yer Yok” üçlüsüyle sinemasal hatıralar galerimde sarsılmaz bir yer edinmiş olan Coen sinemasına -gerekirse bunlardan birini daha geri plana atmak pahasına- yer açabilmek için kişisel beğenime var gücüyle abanan pek keyifli bir deneyim oldu benim için…
Bu yıl ülkemizde gösterime giren en iyi filmlerden biri; mutlaka izlemeye çalışın.
