Karaman’ın Kasaba köyünde Karabekiroğulları diye bilinen soydan gelen Kazım Karabekir’in asıl adı Musa Kazım’dır. 1882'de İstanbul'da dünyaya gelen Karabekir'in asker olan babasının tayinleri sebebiyle İstanbul’da başlayan eğitimini, Van ve Harput’tan sonra Mekke’de devam etti. Orta öğrenimini İstanbul’da Fâtih Askerî Rüşdiyesi ile Kuleli Askerî İdâdîsi’nde gördü ve 1902’de Harp Okulu’ndan, 1905’te de Harp Akademisi’nden mezun oldu.
Başarılarla dolu bir ömür
Enver Bey’le birlikte İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin Manastır ve İstanbul şubelerinin açılışında görev aldı. II. Meşrutiyet’in ilânın ardından 19 Kasım 1908 tarihinde Edirne’deki 3. Piyade Tümeni kurmay başkanlığına getirildi. 27 Nisan 1912’de binbaşı oldu. I. Dünya Savaşı’nın başında yarbaylığa yükseltildi.
Büyük zafer Kûtül‘amâre’de görev aldı
10 Kasım 1915’de Irak’ta bulunan Altıncı Ordu kumandanlığına tayin edilen Colmar von der Goltz Paşa’nın kurmay başkanı vekili olarak Bağdat’a gönderildi, 18. Kolordu kumandanlığına getirildi
Kûtül‘amâre’de İngilizler’le yapılan savaşlara iştirak etti. 2. Kolordu kumandanı ve İkinci Ordu kumandan vekili olarak doğuda Ruslar’a karşı savaştı. Ruslar’ın savaştan çekilmesinden sonra bölgede tedhiş faaliyetlerini arttıran Ermeniler’le mücadele etmek üzere Üçüncü Ordu’ya bağlı 1. Kafkas Kolordusu kumandanlığına tayin edildi. Ağır kış şartlarına rağmen Erzincan’ı, Erzurum’u ve Hasankale’yi geri alarak bölge halkını Ermeniler’in katliamından kurtardı.
- Mirliva rütbesine yükseltildi
- 25 Nisan 1918’de Kars’ı kurtardıktan sonra 15 Mayıs’ta Gümrü’ye giren Karabekir, bu başarılarından dolayı 28 Temmuz’dagünümüz rütbelerinden tuğgeneral rütbesine denk mirliva rütbesine yükseltilerekErmenistan ile Güney Azerbaycan’ı zaptetmekle görevlendirildi.
Mustafa Kemal’i kongreye başkan seçtirdi
Kâzım Karabekir, müfettişlikten azledilen ve 8 Temmuz’da askerlikten istifa eden Mustafa Kemal’e kendisini önceden olduğu gibi bundan sonra da kumandanı kabul ettiğini bildirdi. 21 Temmuz’da Mustafa Kemal’den boşalan Üçüncü Ordu müfettiş vekilliğine getirilerek yetkileri daha da arttırılan Kâzım Karabekir, Mustafa Kemal’in kongreye girmesine karşı çıkan bazı delegeleri ikna ederek onu 23 Temmuz’da başlayan kongreye başkan seçtirdi.
Yetimlere okul açtı
Doğuda Ermeni mezalimi sonucu yetim kalan binlerce çocuğa sahip çıkan Kâzım Karabekir kolordunun imkânlarını kullanarak yetimler için Sanayi Mektebi, Leylî Eytâm İbtidâî Mektebi, Erzurum Ana Mektebi, İş Ocağı, Sıhhiye Mektebi, Sarıkamış Askerî İdâdîsi ve Sarıkamış Ana Mektebi gibi eğitim kurumlarını açtı. Çocuklarla bizzat ilgilenen ve yazdığı tiyatro oyunlarını onlara oynatarak eğitimlerine yardımcı olan Kâzım Karabekir 15 Ekim 1922’de Ankara’ya geldi ve Edirne milletvekili olarak meclisteki görevini sürdürdü.
- Terakkîperver Cumhuriyet Fırkası’nın başkanı
- Kazım Karabekir, 1924 Kasım’ında Millî Mücadele’de önemli rol oynayan aralarında Rauf (Orbay), Refet (Bele), Ali Fuat (Cebesoy) ve Cafer Tayyar (Eğilmez) gibiMillî Mücadele’de önemli rol oynayan kişilerin de bulunduğu otuzu aşkın milletvekilitarafından kurulanTerakkîperver Cumhuriyet Fırkası’nagenel başkan seçildi.
Atatürk suikastından sorumlu tutuldu
13 Temmuz 1926’da Mustafa Kemal’e karşı düzenlenen İzmir suikastından haberdar olduğu halde bunu bildirmediği gerekçesiyle Ankara’da tutuklanan Kâzım Karabekir, İzmir İstiklâl Mahkemesi’nde sorgulandı. Bir ay sonra da beraat etti.
- “Bir Ankaralı’nın Defteri”
- 1927 yılında askerliği bırakıp milletvekilliğini seçtiği için birinci ferikliğe yükseltilerek emekliye sevkedildi. 27 Nisan 1933 tarihinden itibaren Milliyet gazetesinde “Bir Ankaralı’nın Defteri” imzasıyla kendisi aleyhine yazılar çıkmaya başladı. Millî Mücadele’deki hizmetlerini kötüleyen bu yazılara gönderdiği tekzip yayımlanmayınca bir kitap kaleme aldı. Fakat kitabı neşreden matbaa basılarak 5000 adet kitap yakıldı.Ayrıca Erenköy’deki evi arandı ve yazdığı diğer kitaplar da götürüldü.
Ölene kadar meclis başkanlığı yaptı
31 Aralık 1938’de İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı döneminde Cumhuriyet Halk Partisi’nden İstanbul milletvekili oldu Böylece yeniden siyasî hayata başladı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığına seçildi. Meclis başkanlığı görevi, vefat ettiği 26 Ocak 1948 yılına kadar sürdü.
- Kendi kaleminden bir dörtlük ise şöyle;
- Sende kuvvet varsa bende de hakikat var,
- Kuvvet sistir kalkar, hakikat güneştir doğar,
- Ben korkmam kuvvetten, sen de korkma hakikatten,
- Ondan korkanlar ayrılamaz zulüm ve zulmetten
Türk ordusuna ithaf ettiği İstiklal Harbimiz, Kâzım Karabekir’in en önemli eseridir. Kaleme aldığı diğer eserlerden bazıları ise şunlardır;
Hayatım, İttihad ve Terakki Cemiyeti (1896-1909) Neden Kuruldu? Nasıl Kuruldu? Nasıl İdare Olundu? (İstanbul 1993); Birinci Cihan Harbine Neden Girdik? Nasıl Girdik? Nasıl İdare Ettik? (İstanbul 1938; I-II, İstanbul 1994); Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu (İstanbul 1939, 1994) ve Sarıkamış, Kars ve Ötesi (İstanbul 1994)
Çocuk neşirleri de kaleme almıştı
Doğudaki yetim çocuklar için yazdığı Şarkılı İbret adlı çocuk oyunları ile (Trabzon 1338) Öğütlerim (Erzurum 1336) ve Çocuk Davamız (Ankara 1943) adlı eserleri vardır.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi/Kazım Karabekir maddesi.
