Bir haftadır süren Bosna gezim Boşnakları daha yakından tanımam için iyi bir fırsat oldu. Bosna Hersek federasyonu tüm olumsuzluklara ve imkansızlıklara rağmen işliyor. Hatta şöyle bir ifade bile fazla abartılı sayılmamalı: İstikrarsızlık içinde bulunan Balkanlar''da Bosna-Hersek bir istikrar adası haline gelmiştir.
Daha üç-dört yıl önce birbiriyle savaşmış tarafların bir araya gelmesinden oluşan federasyonun bölgede istikrar unsuru olarak gösterilmesi paradoksal bir durum arzetse de en azından şu an için fiili durum buna işaret ediyor. En azından Bosna''da dengeler şimdilik yerine oturmuş görünüyor. Taraflar nasıl bir hassas dengede durduklarının farkındalar. Taraflara dayatılan Dayton şartlarının uygulanmasında, bölgeye yerleşen Amerikan ağırlıklı çokuluslu askeri güç kararlı gözüküyor. Taraflardan birinin diğeri aleyhine dengeyi bozacak bir girişimde bulunmasına gözaçtırmadığı kesin.
Ayrıca federasyonu oluşturan Sırp, Boşnak-Hırvat bölgelerinin siyasi, ekonomik ve askeri yapılanmaları da tam bir kontrol altında. Boşnak tarafının fonlardan bir kısmını insiyatif kullanarak askeri yapılanma için harcayacak olsa hemen müdahale ediliyor.
Güvenlik konusunda kurulan sıkı denetim de taraflar arası husumeti göreceli de olsa biraz küllenmesine yaramış. Boşnak tarafından Sırp tarafına geçebiliyorsunuz artık. Her ne kadar her iki taraf ayrı iki devlet gibi yapılanıyorsa da bu duruma gelinmesi bile aşama sayılmalı.
Ekonomik durum en büyük sorun olma özelliğini koruyor. İşsizlik, ülkenin yetişmiş insan potansiyeline rağmen ürküntü verecek boyutta. Yugoslavya döneminden kalma bürokratik anlayış devletin işleyişini daha da ağırlaştırıyor. Günlük alış-verişte hala Alman markı kullanılıyor.
Ancak, dışardan bir turist gözüyle baktığınızda bunların çoğunu göremeyebilirsiniz. En hareketli Batı Avrupa şehirlerinin merkezlerini aratmayacak canlılık sergiliyor insanlar. Sanki bir ölüm-kalım savaşına hiç girmemişler gibi.
Bosna''yı istikrar merkezi yapan da insanların bu canlılığı; bilhassa Boşnaklar''ın çoğulcu yapısı. Evvelki akşam Saraybosna''nın en büyük katedralinin önünde kurulan sahne bu insanların ''numara'' yapmadıklarını gösteriyordu. Kanton valisinin de izleyiciler arasında bulunduğu konserde önce Boşnak grup çıktı. Söyledikleri şarkılardan birinin sözleri şöyle: "Uyan oğlum uyan, bugün bayram/Bayram namazını kıl, kabirleri ziyaret et/Bahçede güller açılsın, bayram olduğu anlaşılsın."
Daha sonra aynı katedralin önünde Hırvat grup konseri sürdürüyor.
Hırvatistan''da bir askeri darbe olabilir, Miloseviç devrilebilir, Makedonya tedirgin, Arnavutluk zayıf. Bosna şimdilik önünü görüyor.
