Birçok ülkenin başında terör problemi vardır. Bu problemlerin çıkışı, tırmanışı, bu soruna çare arayışları birçok yönleriyle birbirine benzer. Konu kronik hale geldikten sonra başlangıçta yapılan hatalar fark edilmekle birlikte, çoğu zaman iş işten geçmiş olur.

1972 yılında Avrupa Konseyi başkan yardımcısı idim. Bir defasında toplantı başlamadan önce, Konsey Başkanı Reverdin beni çağırarak, bir önerge gösterdi.

Önerge, İngiliz parlamenter Mr. Darling* tarafından veriliyordu. Önergede, 12 Mart muhtırasından sonra Türkiye''de yapılan tutuklamalardan ve bunlar arasında Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının yakalanmasından söz ediliyor, bunların birer “özgürlük savaşçısı oldukları halde hapsedildiği” iddia ediliyordu.

Önergede, bu konuda bir tahkikat komitesi kurulması ve raportör tayini isteniyordu. Hatırlanacağı üzere, 12 Mart 1971 tarihinde ordu komutanları hükümete bir muhtıra vermiş, Demirel Hükümeti istifa etmişti. Bunun üzerine Nihat Erim Başkanlığında yeni bir hükümet kurulmuş, sıkıyönetim ilan edilmiş ve terör zanlısı olarak birçok kimse hakkında takibata başlanmıştı.

O güne kadar Avrupa Konseyi''nde bu gibi davalardan bahseden, bu uygulamaları tenkit eden konuşmalar yapılmaktaydı. Ancak ilk defa bu konuda bir komisyon kurulması ve raportör tayini isteniyordu. Konunun önemli olan yönü buydu.

Başkan Reverdin bunu haber verdikten sonra, “Herhalde sizin bu konuda bir müdahaleniz olacaktır.” dedi. Ben günün birinde Konsey''den böyle bir talep olacağını tahmin etmekteydim. Dolayısıyla, vereceğim cevap konusunda hazırlıklıydım.

Başkanlık Divanı toplantısında Mr. Darling''in önergesindeki isteklerini açıklayan konuşmasından sonra Başkan sözü bana verdi.

Yaptığım konuşmanın özeti şuydu:**

“Avrupa Konseyi, demokrat ülkelerin kurduğu bir topluluktur. Gayesi demokrasiyi korumak ve yaymaktır.” Önergede sözü edilen kişilerden Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının Marksist, Leninist ideolojiye sahip olduklarını ve isteklerinin mevcut düzeni değiştirerek komünist bir idare kurmak olduğunu izah ettim.

Ve devam ettim:

“Avrupa Konseyi''nin bunlar hakkında bir komisyon kurması bu ideolojiyi savunanlara cesaret verir. Ve bu durum Avrupa Konseyi''nin misyonuna ters düşer.”

“Türkiye''deki görülmekte olan davalarda Avrupa Konseyi prensiplerine ters düşen uygulamalar varsa, bunları genelleştirmeden, teker teker burada konuşabiliriz. Ancak bu konuda bir komisyon kurulması ve raportör tayini yanlış anlamalara sebep olabilir. Bir yönüyle de onlara cesaret verir.”

Konuşmamı toplantıda bulunanlar dikkatle dinlediler. Ama en enteresan müdahaleyi bizzat önerge sahibi Mr. Darling yaptı:

“Sayın Akçalı''yı dinledikten sonra olaya bakış tarzım çok değişti. Bu konuda Kuzey İrlanda''daki olaylara yaklaşım tarzımızdaki hatamızı şimdi anlıyorum. Biz İşçi Partisi olarak, Kuzey İrlanda''da Muhafazakâr Parti iktidarının uygulamalarını tenkit için Avrupa Konseyi''nde İrlanda''daki IRA konusunu incelemek üzere bir komisyon kurdurduk. Onların hak savunucuları olduğunu söyledik.”

“Bu komisyonun kurulması, IRA terörünü önleyecek yerde ona cesaret verdi. Sonradan anladık ki, Kuzey İrlanda''daki IRA hareketi bir hak savaşı değil, ülkede anarşi çıkarmaya yönelik bir terör faaliyetidir. Buna arka çıkıyor görünmek bize büyük zarar getirmiştir. Bu sebeple Türkiye hakkındaki önergemi geri alıyorum” dedi.

Mr. Darling''in bu konuşmasında işaret ettiği şey şuydu:

Her ülkede insan hakları alanında bir takım yanlış uygulamalar olabilir. Ancak yapılan yanlışlardan sadece birini öne çıkarır, diğerlerini göz ardı ederseniz, dikkatler sadece onun üzerinde toplanır ve diğer konular ihmal edilir. Gündem maddesi yaptığınız konunun mağdurları saydığınız kişileri savunur görüntüsü verirsiniz. Onları mağdur göstererek asıl suçlarının görünmesine engel olursunuz.

Ülkemizde PKK''nın eylemlerine ve Kürt sorununa yaklaşımımız da bu yönden yanlış olmuş ve bu sebepten halli güçleşmiştir. Bu sorun, “Kürt kimliğini tanıyalım.”, “Ülkede bir Kürt sorunu vardır” denildiği anda başlamıştır.

Türkiye''nin buna benzer binlerce sorunu varken sadece bu konuyu öne çıkarmak yanlıştır. Bu yaklaşım kangren olmuş bir organın bir parçasını keserek vücudu kurtarmaya çalışmak gibidir.

İşte “Türkiye''de bir Güneydoğu meselesi var, bir Kürt Kimliği meselesi var” diyenlere şu suali sormak gerekir: Neden sadece Güneydoğu''nun ve neden sadece Kürt kökenli vatandaşların problemleri vardır?

“Hürriyet tecezzi kabul etmez”, yani bölünemez. Bunlardan birisinin yokluğu diğerlerinin de yokluğu manasına gelir.

Biz yabancı gözlemcilere “Neden sadece Diyarbakır''a gidiyorsunuz?” diye kızıyoruz. Aynı suali şu şekilde kendimize sormamız gerekir:

“Sayın Başbakan Türkiye''nin 81 vilayetini dolaşıyor. Neden onun Diyarbakır''a gidişine ayrı bir olay gibi bakılıyor?” İşte bu anormal yaklaşım, ülke sorunlarını etnik veya bölgesel temelde ele almamızdan kaynaklanıyor.

Avrupa Konseyi''nde kurulan İrlanda Komisyonu ne olmuştur? Bu komisyon nazari olarak halen mevcuttur. Bunun çalışmasının mahzurları dikkate alındığından 1971 yılından beri çalıştırılmamaktadır.

Kısaca söylemek gerekirse, Kürt sorunu, “Türkiye''de Kürt sorunu vardır” denildiği zaman var olmaya başlamıştır. Sayın Başbakan da “Kürt Sorunu vardır. Bu sorun ancak demokratik yoldan halledilecektir” demek suretiyle bu soruna katkıda bulunmuştur.

Bu ifadelerden sonra şu suali soranlar olabilir: “Demokrasi Türkiye''ye Kürt sorunu var olduğu için mi gelecektir.”

Durum böyle bile olsa bizler buna da şükür diyoruz... Kürt konusunun çözümü için alınacak demokratik önlemlerden hepimiz yararlanacağız.

(*) George Darling, Scheffield Milletvekili daha sonra Lord oldu.

(**) Bu konuşmam Başkanlık divanı kararıyla bütün üyelere dağıtıldı. Bu konuşmam sebebiyle İngiliz İşçi partisi tarafından İngiltere''ye davet edildim. Partinin ileri gelenleri önünde bu konuyu tartıştık. Bir milletvekilinin bu konuda söylediği şu söz çok dikkat çekiciydi: “Biz bir adaya çekilmişiz ve bazen kıta Avrupa''sında olanları anlamakta güçlük çekiyoruz.”