Kaliforniya deyince ilk akla gelen isimlerden biri de John Steinbeck olur. Nobel ödüllü yazar, Salinas''ta doğmuş. Salinas, bir taraftan Pasifik kıyısında Monteray körfezine, bir taraftandan da Silikon vadisine açılan zengin bir ovanın ortasında.

Salinas, Steinbeck''in adıyla adeta özdeşleşmiş. Şehirde nereye bakarsanız bakın onun izleriyle karşılaşıyorsunuz. Steinbeck''in hayatı Salinas çevresindeki çiftliklerde geçmiş.

Onun kitaplarında, meyva bahçeleri ve pamuk tarlalarındaki iş ve aile ilişkileriyle birlikte Kaliforniya''nın kırsal hayatı vardır.

Şehirde onun adına büyük bir merkez inşa edilmiş. Selva ile merkezde saatlerce sıkılmadan dolaştık. "Steinbeck: A life in Letters" ile "Travels with Charley" isimli kitaplarını satın aldık.

Yazar "Altmış yılda arkamda pek çok iz bıraktım" diyor. Onun bıraktığı izleri ayrıntılarıyle görebilmek için, Salinas''taki merkezin mutlaka gezilmesi gerekir.

Merkezi gezerken, bizim büyük yazarlarımız adına üzüldüm. Anadolu insanının düşünce ve edebiyat tarihinde vazgeçilmez yer tutan Mehmet Akif, Yahya Kemal ve Necip Fazıl''la ilgili bütün bilgi ve belgeleri toplayan arşiv ve merkezler kurmadan, Türkiye''deki kültürel kirlenmenin üstesinden gelinemez.

Merkezde yazarın sinemaya uyarlanmış, "Cennet''in Doğusu", "Gazap Üzümleri" ve "Al Midilli"nin filmleri gösteriliyor. Kitaplarında uzun uzun anlattığı yerler, hayvanlar, caddeler, işyerleri ve evler bir bir canlandırılmış. Arşivde yazarla ilgili 30.000 belge toplanmış.

Steinbeck, "hiç savaş kaybetmeyen Amerika"yı Vietnam''da uyaran aydınların başında geliyor. Bir mektubunda: "Ben savaşı kazanamayacağımızı biliyorum. Gittikçe daha derine, daha daha derine batıyoruz. Güneydoğu Asya''da bıraktığımız ölülerin sayısı arttıkça savaşa daha çok sarılıyoruz" diyor.

Günümüzde savaşlar, Bosna, Kosova, Çeçenistan, Keşmir ve Filistin''de olduğu gibi, uluslararası bir boyut kazandı. Artık hiçbir ülke "iç" ve "dış" düşman diyerek, içeride ve dışarıda kanlı savaşlara girişmesi mümkün değildir. Fransızlar bir milyondan fazla işgalci yerleştirdikleri Cezayir''den, çok büyük kayıplar vererek çekilmek zorunda kaldılar. Aynı şekilde, Amerikalılar Vietnam''dan çekildiler. Ruslar da Kafkaslar''dan çekilecekler.

Steinbeck, Kennedy''ye mektubunda "Bir ülke yöneticilerle yönetilir, ordularıyla savunulur, ancak sanatcılarıyla bilinir" diyor. Kültür savaşlarının büyük bir hız ve yoğunluk kazandığı günümüzde sanatçılara büyük görevler düşüyor. Çünkü sanatın alanı bilimden de, politikadan da, savaştan da çok daha geniş, çok daha kuşatıcıdır.

Steinbeck, Nobel ödülü aldığında İsveç''te yaptığı konuşmasını, İncil''e gönderme yaparak, "Sonunda söz vardır." Ve "söz" insandır. Ve "söz"de insanla birliktedir diyerek, bitirir.

Nuri Pakdil''in dediği gibi: "Sözün de yazıya eş bir gücü var"dır.

Sözsüz edebiyat, yazarsız ülke olmaz.

Ülkeler yazarlarıyla vardır.