Çocuklar için açılan yeni oyun salonlarında/bahçelerinde enteresan bir oyun var. Kasadan jetonunuzu alıyorsunuz, bel hizasındaki küçük platformun önüne geliyorsunuz ve lastik çekiçi elinize alıp konsantre oluyorsunuz. Platformun dağınık vaziyette çok sayıda delik bulunuyor ve jetonu attığınız andan itibaren o deliklerden birbiri ardına ve gelişigüzel bir sırada köstebek kafaları (ya da benzer başka bir yaratık) çıkmaya başlıyor. Yapmanız gereken çok çabuk hareket ederek elinizdeki lastik çekici göründükleri hızla gözden kaybolmadan önce köstebek kafalarının tepesine indirmek (Kulağa çok vahşi geliyor değil mi?). Çekici tepesine indirebildiğiniz köstebek sayısı kadar puan hanenize yazılıyor, başarı ölçütünüz bu. Aynı oyunun daha küçük ölçekli evde oynanabilir modelleri de var. İcat edenler muhtemel ki reflekslerimizin gelişimini düşünerek böyle bir oyun geliştirmişler.
Refleks dediğimiz şeyler öteden beri ilgimi çeker. Sizler de mutlaka biliyor olmalısınız; bir doğuştan getirdiğimiz reflekslerimiz var, bir de sonradan edindiklerimiz. Doğuştan getirdiklerimiz kendimizi çeşitli tehlikelerden korumamız noktasında hayati değerde tabii kabiliyetlerimizdir. Aşırı sıcak bir şeye temas ettiğinde elimizi hızla çekeriz, üzerimize doğru fırlatılan bir şeyden kaçarız, vs... Kalecilerin, avcıların dolayısıyla av hayvanlarının, zabıtayı görmüş seyyar satıcıların refleksleri gelişkindir mesela... Belli bir tekrar antrenmanıyla doğuştan gelen reflekslerin geliştirilebileceği anlaşılıyor buradan. Bu neyi kendiniz için tehlikeli algıladığınızla ilgili bir durum... Benim Serdar Ortaç şarkısı çalınan bir müzik kanalından başka herhangi bir kanala zaplama hızımı görseniz inanın çok şaşırırsınız!
Doğuştan getirdiğimiz bu reflekslerin dışında bir de malumunuz olduğu üzere sonradan geliştirdiğimiz refleksler var. Ağzına kadar dolu görünen bir dolmuşa binebilmek için yaptığınız akıl dışı ilk hareket mesela... Dolmuşa binmek dediğimiz şeyi, buna bir süreç diyelim, baştan sona bütün unsurlarıyla tecrübe ederek öğreniyoruz. İlk gün binemeyip dolmuşu kaçırıyoruz, sonra yakalamaya başlıyoruz ve daha sonra her şey adeta kendi kendine oluyor.
Entelektüel meselelere çok meraklı olmayanlarımız da dahil olmak üzere hepimiz Pavlov"u ve köpeklerini biliriz. En azından adını duymuşuzdur. Köpekleriyle yaptığı şartlı refleks deneyleri meşhurdur.
Şöyle ki; köpeğin bulunduğu ortamda zil çalınır, ardından köpeğe et verilir, salyaları akar, sonra etle birlikte zil çalınır, köpeğin yine salyaları akar, sonra et verilmediği halde her zil çaldığında köpeğin salyaları akar. Köpek şartlanmış ve buna uygun refleksler geliştirmiştir.
Köpeklerle tahmin edebileceğiniz sebeplerle bütün ömrüm boyunca mesafemi korumuşumdur. Pavlov da babamın oğlu değil ama gözlemlerine güveniyorum. Bana sorarsanız bu devrin üstünde en çok durulması gereken şahsiyetlerinden biri Pavlov"dur. Madem ki hayat, inkar edilemeyecek kadar bariz bir şekilde tekerrürden ibaret hale geldi, o halde hepimizin, ama gerçekten hepimizin, doğuştan getirmediğimiz reflekslerimize çok daha dikkatli bakmamız lazım!
