Başbakan Erdoğan, Afrika Birliği Zirvesi için Etiyopya''nın başkenti Addis Ababa''ya gitti. Bu güzel vesile ile köşemde Afrika Haftası ilan ediyorum.
1957''de Gana''nın bağımsızlığını ilan ederek Afrika''da yeni bir sayfa açan devrimci lider ve filozof Kwame Nkrumah şöyle diyordu: “Biz bağımsızlığımızı bütün Afrika''nın bağımsızlığına adadık, zira bütün Afrika bağımsızlığına kavuşmadıkça bizim bağımsızlığımızın hiçbir değeri olmayacaktır.”
Afrika ülkelerinin 1960''lı yıllarda peşpeşe bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine ise, şöyle diyordu Nkrumah: ''Kolonyalizmin yerini alan neo-kolonyalizm tehdidiyle baş edebilmek ve sömürgecilerin siyasi/iktisadi/içtimai manipülasyonlarından tamamen kurtularak bağımsızlığımızı teminat altına alabilmek için safları sıklaştırmaları gerekiyor. Kıta çapında bir hükümete ihtiyacımız var. Birleşik Afrika Devleti''ni kurmalıyız!''
Ne yazık ki diğer Afrikalı liderlerin ezici çoğunluğu Nkrumah''ın fikrine sıcak bakmadı. 1963''te Afrika Birliği Teşkilatı kurulduysa da, bu teşkilat bir ''iyilik-güzellik temennisi'' olmaktan öteye geçmedi. Zaten Nkrumah da Batı işi bir askeri darbeyle alaşağı edildi ve zamanla unutulup gitti. Uzun bir gaflet ve dalalet uykusuna daldı Afrika. Bu uyku, 1999''a kadar sürdü.
Afrika Birliği Teşkilatı''nın Temmuz 1999''daki Cezayir toplantısında Libya lideri Muammer el-Kaddafi, bahtı kara kıtanın devlet ve hükümet başkanlarını Kwame Nkrumah''ın mirasını canlandırmaya ve hayalini gerçekleştirmeye çağırdı. Kaddafi''ye göre tek kutuplu dünya düzeni, Afrika''nın yeniden sömürgeleştirilmesine hizmet ediyordu. Bunun önüne geçmek için “Birleşik Afrika Devleti”ni kurmaktan başka çare yoktu. “Gelin, Kwame Nkrumah''ın hayalini gerçekleştirelim” dedi Kaddafi; “Gelin, tek bayrak altında birleşelim.”
Birleşme çağrısı heyecanla karşılandı. Cezayir toplantısından iki ay sonra Libya''da yeniden bir araya gelen liderler, Afrika Parlamentosu, Afrika Adalet Divanı, Afrika Merkez Bankası ve Afrika Para Fonu''nu kurmak için ilke kararı aldılar. 2000 yılındaki Togo zirvesinde bu kararın içi dolduruldu. 2001''in Mart ayında Libya''da düzenlenen Afrika Birliği Teşkilatı 5. Olağanüstü Toplantısı''nda ise, Afrika Birliği''ni kurma iradesi resmen beyan edildi.
Kaddafi''nin o toplantıdaki konuşmasından bir kesit:
“Afrikalılar, dünyanın bozulan dengesini yeniden kurmak için harekete geçmiş bulunuyorlar; kitle imha silahlarıyla değil, kolonyalizmle değil, diktatörlükle değil, kendine çeki düzen verip dünya haritasını değiştirmeye azmeden halkın iradesiyle! (...) Afrika''nın kıtalar arası balistik füzeleri veya nükleer silahları yok, ama Afrika bugün o silahlara sahip olanlardan daha güçlü. Bizim irademiz, metalden yapılan balistik füzelerden daha güçlü, evet. Metal paslanır, ama halkın iradesi asla paslanmaz! (...) Kolonyalizmin yerini alan emperyalizm, Afrika''yı yeniden köleleştirmeyi hedefliyor. Varını yoğunu istiklal uğrunda feda etmiş insanlar olarak bunu kabul etmemizi mümkün değil. Ömer Muhtar''ı, Soweto gençliğini bir hiç uğruna feda etmedik biz. Fedakarlıklarımızın karşılığını almak için birleşmek zorunda olduğumuzu çok iyi biliyoruz. (...) Tarihî, destansı ve acılarla dolu mücadelemiz, bugün Afrika Birleşik Devletleri ile taçlanmış oldu. Yaşasın Afrika ve Afrika''nın şehitleri!”
Kaddafi''nin ayakta alkışlanan konuşması, Afrika Birliği''ne militan bir hüviyet kazandırdı. Bu hüviyet, 2001''in Temmuz ayında Zambiya''nın başkenti Lusaka''da düzenlenen toplantıda biraz zedelendiyse de, Afrikalıların birleşme azmine halel gelmedi. Güney Afrika Devlet Başkanı Thabo Mbeki''nin başını çektiği ''itidal'' lobisi, militan bir söylemin öne çıkmasına mani olurken, Kaddafi''nin Amerika Birleşik Devletleri tarzı birlik önerisine karşı Avrupa Birliği tarzı birlik fikrini savunup kabul ettirdi. Afrikalı liderler, Lusaka''dan, bir yıl sonra Güney Afrika''nın Durban şehrinde düzenlenecek toplantıda Afrika Birliği Teşkilatı''nı feshetmeyi ve Afrika Birliği''nin kuruluşunu ilan etmeyi kararlaştırarak ayrıldılar.
Nihayet, 10 Temmuz 2002 tarihinde, Durban''da, Afrika Birliği resmen kuruldu. Birçok siyasi gözlemci bu gelişmeyi istihza ile karşılayıp “Afrika''dan iş çıkmaz” diye burun kıvıra dursunlar, ben, Afrikalıların gösterdiği birleşme temayülünü, kısa veya orta vadede değilse bile uzun vadede emperyalizmin çarkına çomak sokacak bir gelişme olarak görüyorum. Emperyalistler de öyle görüyorlar.
Kanada Başbakanı Jean Cretien, Afrikalıları, Afrika Birliği''nden vazgeçip IMF ve Dünya Bankası ile işbirliğine dayalı bir kalkınma modeli üzerinde durmaya çağırmıştı. Anglo-Amerikan siyasetinin bir enstrümanı olduğunu bildiğimiz Kanada başbakanının bu çağrısı derin bir kaygının tezahürü değilse nedir?
