Son yıllarda birkaç defa büyük tarihçi ismail hâmi dânişmend''den bahsettiğimi değerli okuyucularım hatırlayacaktır..

yine son günlerde hayatta olan iki tarihçinin, halil inalcık ile kemal karpat''ın gerek türk ve osmanlı tarihi gerekse asya ve avrupa tarihinin muhtelif safhaları ve değişik mevzuları hakkında televizyonlarda ve konferanslarda söyledikleri, türk kamuoyunda ve entellektüel çevrelerde yankılar yaratmış bulunuyor.. bu iki tarihçimiz kıdemleri ve akademik güçleri sebebiyle hem türkiye''de hem de bilhassa batı âleminde gerçek birer ilim adamı olarak itibar görmektedir.. bugün türkiye''nin içinde bulunduğu sosyal ve siyasi atmosfere ait tahliller ve değerlendirmeler yapılırken, bu iki tecrübeli zâtın ilmî görüşlerinden ve fikirlerinden faydalanıldığına şüphe yoktur..

ismail hâmi dânişmend''in osmanlı türk tarihine ait araştırmalarından bugüne ışık tutacak işaretler ve imkânlar derlemek ve bugüne ait sosyal ve siyasî problemlerin çözümünde bu gerçeklerden faydalanmak ise, son iki tarihçinin de riayet edeceği bir ihtiyaç olsa gerektir..

başta fuat köprülü (hukuk ve edebiyat tarihcisi) olmak üzere zeki velîdi togan, ibrahim kafesoğlu, mükrimin halil yinanç, osman turan, ismail hakkı uzunçarşılı, nihal atsız, cevat eren, yılmaz öztuna, enver ziya karal, faruk sümer, abdülkadir inan gibi eski nesil tarihçilerinin, daha sonra ahmet yaşar ocak, mustafa kafalı, abdülkadir donuk, mehmet özdemir ve mehmet ipşirli gibi orta ve genç nesle mensup tarihçilerin fikirlerinden ve araştırmalarından da, bugünkü olayların çözülmesinde ve aydınlanmasında yararlanılacağına şüphe yoktur..

ismail hâmi dânişmend''in cumhuriyet devri tarihçiliğindeki ehemmiyeti ise, bu zâtın gerek dayandığı kaynakların zenginliği, gerekse doğu ve batı dillerine hâkimiyeti, ayrıca türkçeyi mükemmel kullanmaktaki mahareti gibi esasa ait vasıflardan ileri gelmektedir.. hâmi dânişmend, ayrıca son derece disiplinli çalışan ve tarihçilikten başka hiçbir işle meşgul olmayan bir ilim adamıdır.. bu sebeple kemmiyet ve keyfiyet bakımından dolgun eserler vücuda getirmiştir.. onları aşağıya bir sıra gözetmeksizin kaydediyorum:

1- izahlı osmanlı tarihi kronolojisi (4 cilt), 2- izahlı islâm tarihi kronolojisi (4 cilt), 3- baltacının prut zaferi, 4- büyük söylememeli (alfredde musset''ten çeviri), 5- cimri (moliere''den tercüme), 6- fatih''in hayatı ve fetih takvimi, 7- fransızca-türkçe resimli dil klavuzu, 8- garb menbalarına göre eski türk seciye ve ahlakı, 9- garp ilminin kur''an''ı kerim hayranlığı, 10- garp menbalarına göre garp medeniyetinin menbaı olan islâm, 11- islam medeniyeti, 12- islâm''ın üstünlüğü, 13- istanbul fethinin insani ve medeni kıymeti, 14- ali suavi''nin türkçülüğü, 15- osmanlı devlat erkanı, 16- tarihi hakikatler, 17- türk kahramanlarına ermenilik isnadı münasebetiyle tarih kurumuna açık mektup, 18- türkiyat ve islamiyat tedkikleri külliyâtı, 19- türkler ve müslümanlık, 20- türklerle hind avrupalıların menşe'' birliği, 21- türklük meseleleri, 22- 31 mart vak''ası..

ismail hâmi danişmend''in osmanlı hanedanına mensup kişilerle tarihçi olarak münasebetleri, islâm arap ve doğu âlemi ile ilgili araştırmaları, batılı kaynaklarla birleşince ortaya güçlü eserler çıkmış bulunmaktadır..

büyük tarihçimizin yaşantısındaki orijinal olaylardan birisi de; her cumartesi günü tarihçi, edebiyatçı, siyasi ve akademisyen gruplarından müteşekkil zümrelere evinde bir fikir edebiyat sohbeti tertiplemesi, bu sohbeti zengin bir ziyafet sofrasiyle süslemeyi âdet edinmiş bulunmasıdır..