Değişmenin, bazan, durup dururken gerçekleştiğini sanırız. Gregor Samsa, bir sabah uyandığında, kendini hamamböceği olarak görmüştü. Her ne kadar öyküde, G.S.''nın nasıl olup da insandan bir böceğe evrildiğinin ip uçlarını bulamıyorsak da, bu işin durup dururken gerçekleştiğini de aklımızdan geçirmiyoruz. Öykünün üstünde durduğu husus bu evrilmenin (dönüşümün) nasıl gerçekleştiğine dikkatimizi çekmek değil, fakat evrilmenin vukuundan sonra meydana gelen olaylar karşısında, bu dönüşüme uğrayanın tavrıdır. Ama her şeye rağmen, biliyoruz ki, bu dönüşüm, hiç de durduk yerde vuku bulmamıştır. Birdenbire vuku bulmuş olsa da, içinde bir geçmişi barındırmaktadır. Öte yandan Ionesco''nun Gergedan''ında gergedanlaşan insanlar, bu dönüşümü bir süreç içinde gerçekleştirirler. Orada, kişilerin nasıl gergedanlaştığının bireysel öyküsü değildir anlatılmak istenen. Bir topluluğun üyeleri, birer birer gergedanlaşmaya başlarlar ve oyunun sonuna gelindiğinde, toplumun gergedanlaşmış olduğu görülür. Çin meselindeki insanın kendini rüyasında kelebeğe dönüşmüş olarak görmesi ise, hayal ile gerçeğin, birbiri içine nasıl giriştiğini anlatır. İnsan mı kendini rüyasında bir kelebeğe dönüşmüş bulur, yoksa bir kelebek mi o insanın rüyasında o insana dönüşmüştür, anlaşılmaz kalır.

Demek istiyorum ki, bir değişme vuku bulmuşsa, bu değişme, kendi gerekçesini bize illâ da elle tutulur bir katılıkta sunmayabilir. Şimdi herkeste bir değişme beklentisi ortaya çıkmıştır. Kimilerine göre bu değişmenin tarihini koymak bile mümkündür ve bu tarih 17 Ağustos 1999 olarak belirlenmektedir. Olayın tabiata (jeolojiye) ilişkin yanı bizim bilgimizin dışında bulunuyor. Ama o tarihten sonra ortaya çıkan toplumsal ilişkilerdeki farklılıklar, her gün cereyan eden konuşmalarla, ileri sürülen tesbitlerle gide gide belirginleşiyor.

Halen vuku bulan değişmenin mahiyetini ve genişliğini belirleyebilmemiz belki mümkün olmayabilir. Mümkün görünen bir şey varsa, o da, bir değişmenin vuku bulmuş olmasıdır. Bir değişmenin beklenti haline gelmesi bile bir başına bir değişmenin işaretini vermeye yetebilir kimizaman.

İnsanlar, devletten beklentilerini ortaya koymaya başlıyor. Her ne kadar kavram karıştırmaları yapılıyor olsa, yer yer ve zaman zaman devletle hükûmet birbirine karıştırılıyor olsa bile, bu kadarcık karışıklığı, bu ülkeyi yöneten insanların bizzat kendilerinin bile yaptıkları hatırlanırsa, buradaki karışıklığın kasıtlı olduğu bile söylenebilir. Hükûmetin başında bulunanlar bile, hükûmet yerine bazan devlet demeyi tercih ediyorsa, burada, farklı bağlamlarda, farklı beklentilerin işaretini yakalamak da mümkün oluyor. Hükûmetin, bazı sorumluluk alanlarında topu devletin üstüne atmak istediğini düşünebiliyorsak, halkın da devletten beklentilerinin, hatta doğrudan devletin kendinden beklentisinin ne idüğüne ilişkin işaretleri algılayabiliriz.

Bu toptan talebin önüne taş konulmadığı takdirde, demek istiyorum ki, bu toplu talebin konusu olan şey (değişim isteği) boşa çıkartılmadığı takdirde, durum, bir özeleştiri ortamının açılmasına müsait görünüyor. Önemli olan bu değişimin sebebi değil, bizzat kendisi...