Dünyanın en önemli sanat fuarı olarak gösterilen Art Basel ve finans şirketi UBS tarafından yayımlanan, sanat ekonomisti Dr. Clare McAdrew tarafından kaleme alınan yedinci yıllık raporda sanat galerileri, müzayede evleri, fuarlar ve bazı veritabanlarını kullanarak global sanat dünyasının 2022 yılı görünümü aktarılıyor.
Rapora göre global sanat piyasası 2022 yılında %3 civarında büyüyerek 68 milyar dolara yaklaştı ve 2019 yılında başlayan salgının öncesi olan 64,6 milyar doları geçti.
Müzayede evlerinin satışlarına baktığımızda ise yıllar boyunca düzenli olarak artan kısım 10 milyon dolardan daha pahalı olan eserlerdeki satış miktarı.
Christie’s, Sotheby’s ve Phillips müzayede evleri 2022 yılında rekor düzeyde satış gerçekleştirdi. Üç büyük müzayede evinin toplam 17,7 milyar doları buldu. Daha küçük ve halka açık müzayede evleri için aynı şeyi söylemek pek mümkün değil.
Benzer bir tablo sanat tacirleri için de geçerli: McAndrew, “Üst uçtakiler, alt düzeylerdeki rakiplerinden önemli ölçüde daha iyi performans gösterdi” dedi. Galeri için, 10 milyon $’ın üzerindeki segmentteki satışlar %19 artarken, 250.000 $’ın altındaki segment %3 azaldı.
Raporda dikkati çeken bir diğer husus ise Birleşik Krallık’ın sanat piyasası ivmesini korurken Çin’in düşüşte olması. ABD, açık ara en büyük sanat pazarı olmaya devam ediyor ve yıldan yıla satışlarda %8’lik bir büyüme kaydederek şimdiye kadarki en yüksek toplamı olan 30,2 milyar dolara ulaştı. Satışlardaki büyüme, ABD’nin pazar payının %2 daha artarak küresel sanat pazarının %45’ine yükselmesiyle sonuçlandı.
Geçen yıl pazar payının %17’sinden bu yıl %18’e çıkan pazar payının ardından ikinci sıraya geri dönen İngiltere var. Üçüncü sırada, bir önceki yıla göre %3 düşüşle şu anda küresel sanat pazarının %17’sini oluşturan Çin yer alıyor.
Brexit endişelerine ve beklenenden daha kötü ekonomik performansa rağmen, Birleşik Krallık sanat piyasasının ikinci sıraya geri dönmesi, 2021’de küresel pazarda şimdiye kadarki en düşük payını açıklamasının ardından geldi. Ancak Birleşik Krallık için tablo pek de parlak değil. Birleşik Krallık pazarındaki değer, 2013 ila 2022 arasında ABD %46 artarken Birleşik Krallık %7 düştü.
Birleşik Krallık’ın pozisyon değişikliğinin Çin ile de çok ilgisi var. Geçen yıl, satışların yıldan yıla %14 düştüğü Çin sanat piyasası için unutulması gereken bir yıldı. Rapora göre, karantina politikaları bazı bölgelerde faaliyeti durdurdu ve bazı büyük satışlar, örneğin Kasım ayında Şangay Art021 ve West Bund Art & Design fuarlarının erken sona ermesi gibi COVID-19 önlemleri nedeniyle iptal edildi veya yarıda kesildi.
Piramidin tepesindeki üç ülkenin değişmesi pek olası görünmüyor. Birlikte ele alındığında, ABD, İngiltere ve Çin, dünya çapında sanat pazarının yaklaşık %80’ini oluşturuyor. Fransa, küresel pazarın %8’lik dilimine sahip, Çin’in %9 altında, açık ara dördüncü sırada yer alıyor.
Çokça konuşulan NFT’ler de raporda yer alıyor. NFT satışları 2021’de 2,9 milyar dolara yaklaştı ve bu da pazarın yeni, keşfedilmemiş bir yönüne yönelik hararetli coşkuyu yansıttı. Ancak geçen yıl, rapora göre satışlar neredeyse %50 düşerek 1,5 milyar dolara geriledi.
Bu önemli bir düşüş, ancak pek çok kişinin geçen yılın “NFT kışı”nın en soğuk aylarında tahmin ettiği gibi kıyameti andıran bir düşüş değil. 2022’de NFT satışları, 2020’deki seviyesinin 70 katıydı ve NFT platformlarında çalışan kripto cüzdanlarının sayısı, 2021’de 177.157’den 2022’de 222.470’e çıkarak %26 arttı.
NFT destekli dijital sanat giderek artan kurumsal tanınırlık kazandıkça ve sanatçılar bu ortamda çalışmaya devam ettikçe, 2021’deki %1’e kıyasla 2022’de galerilerin satışlarının %5’ini oluşturdu. NFT’lerin ikincil piyasa faaliyetleri de büyümeye devam ediyor.
Geçen yıl sanat fuarları COVID-19 salgınından tamamen döndü ve raporda incelenen galeriler ortalama olarak 2019’dakiyle aynı sayıda fuara katıldı. Geçen yıl 346 fiziki etkinlik düzenlendi, bu sayı önceki yıla kıyasla yaklaşık %30 artış gösterdi. Ama 2019 yılında düzenlenen fuar sayısından hâlâ 62 adet az.
Yılda 10 milyon dolardan fazla ciro yapan galeriler, satışlarının %40’ını fuarlarda gerçekleştirirken, bu oran 250.000 ila 500.000 dolar arasında olan işletmeler için %27’dir.
Raporun genelinde ise genel görünümün çok olumlu olmadığı ama asla olumsuz olarak da tanımlanamayacağı. Rapora göre yüksek net değere sahip koleksiyonerlerin güçlü bir çoğunluğu, %77, önümüzdeki yıl hakkında olumlu düşünüyor ve yarısından fazlası, %55, 2023’te sanat eseri satın almayı planlıyor. Bu sanat dünyası için önemli bir haber.
Art Basel CEO’su Noah Horowitz, “2023’e girerken makroekonomik oynaklık sinyalleri baskın bir tartışma konusu olsa da, veriler bize cepleri bol koleksiyoncular tarafından desteklenen dirençli bir sanat piyasası olduğunu gösteriyor” dedi.
Peki bu global sanat piyasasında Türkiye nerede diye sorarsak karşımıza son derece üzücü bir tablo çıkıyor. Türkiye maalesef kendi ekonomik büyüklüğüne göre sanat piyasasında yer edinemiyor. Bunda Türk sanatının global bilinirliği, sanat ticaretiyle alakalı yasal mevzuatların zorlayıcılığı önemli etkenler. Ayrıca koleksiyonerlerimizin yurtdışındaki fuar ve müzayede evlerinden yaptığı alımlar da Türkiye sanat piyasanın önündeki engellerden biridir.
