|

Türkiye’de uluslararası ticari tahkim merkezi kurulmasının önemi

Yeni Şafak
04:00 - 7/12/2014 Pazar
Güncelleme: 02:47 - 7/12/2014 Pazar
Yeni Şafak
ALİ ÇETİNKAYA - AVUKAT / DUBAİ

Kurumsal, institutional, anlamda uluslararası bir ticari tahkim merkezinin günümüze kadar ülkemizde, İstanbul ya da Ankara gibi önmeli bir kentimizde kurulamamış olması büyük bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eksiklik dışarıdan bakıldığında daha da net ve aşikar olarak gözükmektedir. 

BAE – Dubai Emirliğini ziyeret eden birçok devlet yetkilimize böyle bir merkezin ivedilikle ülkemizde kurulması gerektiğini yıllardır fırsat buldukça bizzat söyleyip durdum. Birçok hukukçu arkadaş, ticaret odası başkanı, ticari ateşe, başkonsolos ve elçimizle aynı konuyu defalarca müzekere ettim. Ancak yinede bu konunun ısrarla gündemde tutularak artık somut adımların atılması gerekir. Ülkmemiz neden LCIA, SIAC, DIAC, DIFC-LCIA, HKIAC vs. benzer uluslararası merkezlere sahip olmasın? 

Coğrafi konum itibariyle daha uzak ve uç bölgelerde bir çok uluslararası ticari tahkim merkezi International Commercial Arbitation Centre kurulmuş ve bu merkezler uluslararası müvekkillerine modern standartlarda hizmet vermektedir. Bir münazaa, bir çekişme ya da uyuşmazlık çıkmasa bile uluslararası bir sözleşmeye akit olan taraflar, signatory countries, muhakkak olası bir münazaa durumunda, çoğunlukla uluslararası bir ticari tahkim merkezine atıfta bulunarak, ülkenin adını da alıntılayarak Tahkim Maddesini, Arbitration Clause, sözleşmelerine yazmaktadır. 

Alım-satım akitleri 

Bir ülke için günümüzde kurumsal anlamda Uluslararası Ticari bir Tahkim Merkezine sahip olmak, esas olarak bir tanınma, bir tanıtma, bir pazarlama, bir reklam ve bir prestij meselesidir. Dahası uluslararası bir ticari tahkim merkezine sahip olmak o ülkedeki siyasi, ticari ve ekonomik istikrarı da gösterdiği şüphe götürmez bir gerçektir. Global dünyada uluslararası ticaretin, müteahhitlik işlerinin vs. artmasıyla birlikte binlerce kişi arasında her gün binlerce satış, işbirliği, çeşitli müteahhitlik, bayilik, münhasır ya da münhasır olmayan, exclusive, non-exclusive, acentelik, distribütörlük, franchising sözleşmeleri, onlarca çeşidi olan alım-satım akitleri imzalanmaktadır. 

Uluslararası unsur taşıyan (cross border transactions) sözleşmelerde genellikle taraflar yerel mahkemlerden ziyade güvendikleri ülkelerdede bulunan uluslararası bir tahkim merkezini olası çıkabilecek anlaşmazlığın çözüm yeri olarak belirtmektedirler. Malesef ülkemizde hala daha böyle bir merkez kurulmadığı için uluslararası unsur taşıyan sözleşmelerde ülkemizde kurumsal anlamda gidilebilecek Uluslararası bir Ticari Tahkim Merkezi yoktur ve doğal olarak ta bu tür sözleşmelerde ülkemizin adı geçmemektedir.

Bu bağlamda son yapılan çalışmalar hernekadar ümit verici olsa da halen daha böyle bir merkeze sahip olamamız üzüntü verici bir durumdur. 

Hukuk kültürü olarak ticari çekişmlerin tahkimden ziyade yerel mahkemelerde, local courts, çözülmesi daha fazla terçih edilmektedir. Ulusal anlamda, özümsenmemis, bir çekişmenin halli yolu olarak hukuk kültürümüze yerleşmemiş bu ihtilaf ya da alternatif çözüm yöntemini hukuk geleneğimize ısrarla yerleştirmemiz kaçınılmazdır. Hukuk fakültelerimiz, mahkemelerimiz de bu çözüm yöntemine sıcak, arbitration-friendly, bakmaları bu kurumun önemini daha da artıracaktır. 

Tahkim kavramının işlevi

Mahkemeleri yegane çözüm yeri olarak gördüğümüzden tahkim ya da uluslararası bir tahkim merkezinin Turkiye’de kurulması, anlaşılan o ki, bu sebeple hep göz ardı edilmiştir, ancak modern dünya halkları bunun tam aksini düşünmektedir. Ülkemiz için diğer bir talihsizlik de Tahkimi «ticari bir münazza», commecial dispute, çözüm yolu olarak henüz daha göremiyor olmamızdır. Bu sonuca mevzuatımızdaki tahkim kavramının tarihi seyrini ve işlevini inceleyerek kolayca varılabilir. 

Oysa günümüz dünyasında özellikle büyük ticari uyuşmazlıklarda tahkim ticari münazaalar için devamlı basvurulan bir çözüm yöntemidir. Kurulacak olası Uluslararası bir Tahkim Merkezinin alacağı harç, o ülkede atanan hakemlerin alacağı hakemlik ücreti ve davaları tahkimde savunacak avukatların kayda değer ölçüde maddi  gelirleri sözkonusu olacaktır. 

Diğer taraftan olası bir Uluslararası Ticaret Mahkemesinin kurulması önerisi de özellikle uluslararası tahkim davalarına bakan hakemlerce benimsenmemektedir, onlarca uluslararası hekem böyle bir Mahkemenin kurulmasına sıcak bakmamaktadır. Bize göre sebebi Uluslararası tahkim ve tahkime götürülen davalarda çok yüksek mitarda paraların dönmesi ve uluslararası tahkimde, Tahkim kurumunun ve bu kurumu yönlendirenlerin bir tekelin oluşturmuş olmasıdır. 

Kırta Avrupa hukuk geleneğinin, (Civil) Continental Law, ve İngiliz Hukuku geleneğinin, Common Law, hekemleri arasında hep bir rekabet olmuştur. Her iki hukuk geleneği arasında belli başlı farklar vardır, malesef ülkemizin taraf oduğu bazı Tahkim Davalarında bu iki geleneğin yetiştirdiği hakemleri tayin etmek zorunda kalması da ayrıca düşünülmesi gereken bir konudur. 

Tahkim, bilinenin aksine, uzun ve zahmetli, ayrıca maddi olarak ta yüksek külfeti olan bir münazaa çözme yöntemidir. Bunun dışında tahkim kararına esasa ilişkin, on merits, karşı konamaması, temyiz appeal, ancak usüle, procedure, ilişkin karara itiraz edilebilir bir çözüm yöntemi olması tahkimin gözardı edilmesinin sebeplerinden biridir. Böyle olmasına rağmen özellikle büyük miktarlı sözleşmelerde geleneksel mahkemeye kıyasla birçok avantaj ve yararı sözkonusudur. 

Uluslararası ticari bir Tahkim merkezine sahip olmak

Kurumsal anlamda uluslararası ticari bir Tahkim merkezine sahip olmak bir prestij unsurudur. Ayrıca Uluslararası bir tahkim merkezine sahip olmak milli menfaatler ve ülke çıkarları açısından da önem arzeder, zira ülkemizde yabancı yatırımcı gerek idareyle, gerekse bireylerle gireceği bir iş sözleşmesinde muhakkak uluslararası bir ticari tahkim merkezine atıfta bulunmak isteyecektir, kendi ülkemizde bu imkanı sağlayamayacağımızdan, kaçınılmaz olarak uluslararası ticari tahkim merkezi olan bir başka ülkenin tahkim merkezine atıfta bulunma ihtiyacı doğacaktır. 

Turkiye gibi bir ülkede, özellikle İstanbul ya da Ankara gibi essiz  bir ticari şehire uluslararası bir tahkim merkezinin kurulması aciliyet arzetmektedir. Tahkim merkezinin yanında bir de Uluslararası Ticari Tahkim Akademisi kurulması ve Türk avukatlarının burada egitim görerek özellikle İlgilizce dilini, uluslararası tahkim temayüllerini ve geleneklerini çeşitli uluslararası tahkim mekezi kural ve mevzuatlarını,  tahkim uygulamalarını, bu merkezlerin kurallarını, tahkim usüllerini bilmeleri, ayrıca özellikle inşaat sektöründe kullanılan FIDIC sözleşmeleri,  Yabancı Yatırım Münazaalarından doğan münazaaların çözümü üçün ICSID, Tahkim için UNCITRAL Model Laws, Yabancı Tahkim Kararlarının Tanınması ve ve Tenfizi için New York Convention  gibi konulara hakim olmaları, bunun yanında muhendislerimizin özellikle FIDIC Sözleşmelerine aşina omaları büyük önem arzetmektedir. 

Enerji, Gaz ve Petrol Sözleşmeleri ve bunlardan doğan münazaaların çözümü vs. konularda Türk avukatların kendilerini geliştirmelerinin önemi büyüktür. Ayrıca ülkemizden yoğun bir şekilde geçen gaz ve petrol hatlarını da gözönünde bulundurduğumuzda yine Gaz ve Petrol (enerji) hususlarından kaynaklanan münazaaların halli için bu konuya münhasır Uluslararsı Ticari bir Tahkim Merkezi (International Centre for Settlement of Energy and Natural Resources; Oil, Gas & Electricity Disputes) kurulması hayati önem arzeder.  

Bunun dışında; (Agreement for the Promotion and Guarantee of Invesment among Member States of The Organization of the Islamic Conference) İslam İşbirliği Örgütüne üye ülkeler arasında Yatırımların Teşvikine, Korunmasına ve Garantisine dair İİÖ (OIC) Bünyesinde 1-5/06/1981 tarihinde Irak›ın başkenti Bağdat›ta imzalanan yukarıdaki sözleşmenin aktif hale getirilmesi ve bu sözleşmeye istinaden İslam ülkeleri arasında Yabancı Yatırımın ve Ticari Münazaaların Çözümü için Bölgesel Ticari Tahkim Merkezinin (Regional Centre for Investment and Commercial Disputes) kurulması oldukça önemlidir.
#ticari tahkim merkezi
#BAE – Dubai Emirliği
#ali çetinkaya
9 yıl önce