2011 yılında yapılan 160 üye atamasıyla Yargıtay iktidarı el değiştirmişti. Bu atamalarla Yargıtay ve Danıştay’da oluşan yeni iktidarın icraat sonuçlarını hep birlikte gördük. Ve yeniden başa döndük. Şimdi bir kez daha Yargıtay ve Danıştay’daki iktidarın değiştirilmesi ihtiyacı doğmuş gözüküyor. Tabii yöntem yine aynı, yargı geleneklerine uygun şekilde üye sayısını arttırarak çözüm üretmek.
Bizim bu yazıda dile getireceğimiz önerimiz ise sadece Yargıtay’daki iktidarı değiştirmekten ibaret değil. Bunun yanında istinaf mahkemelerinin hayata geçirilmesi, yargıdaki katı hiyerarşisinin esnetilmesi, yüksek mahkemeye seçilmenin getirdiği güvencenin kötüye kullanılmasını önleme, ilk derece mahkemelerinden temyiz mahkemesine geçiş oranının artırılarak hakim, savcı memnuniyetinin arttırılması gibi birçok olumlu etkileri bünyesinde taşıyor.
Önerimizi kısaca özetlersek: Yargıtay’ın temyiz incelemesi yanında istinaf işini de yapmasıdır. Bölge bazında kurulan istinafların doğrudan Yargıtay bünyesinde örgütlenmesidir.
Tabii akla hemen Yargıtay’a istinaf mahkemesi görevinin verilip verilemeyeceği, bunun Anayasa’ya aykırılığı gelebilir. Konuyu irdelemeden önce yaklaşık 10 yıl önce yürürlüğe giren 5235 sayılı Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemeleri Kanunu’nun 45. maddesine göre Yargıtay üyeleri isteklerine bağlı olarak istinaf mahkemelerinde görev yapabildiğini bir kenara not edelim.
Yargıtay’a istinaf görevi vermenin hukuki durumu
Yargıtay’ın görevleri Anayasa’nın 154/1 maddesinde düzenlenmiş. Buna göre sadece temyiz mahkemesi olması yanında belli davalarda “ilk derece mahkemesi” olarak görev yapacağı yazılı. Ayrıca yine Anayasa, Anayasa Mahkemesi, YSK ve HSYK üyelerini seçme işini Yargıtay’a vermiş.
Bunlar Anayasa’da yazılı olanlar. Yargıtay’ın görevleri Anayasa’da sayılanlardan ibaret değil, Anayasa’da düzenlenmemesine karşın kanunla verilmiş görevler var. Örneğin; 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 22/2 maddesine göre Yargıtay ve Danıştay Rekabet Kurulu’na üye atıyor. 5411 sayılı BBDK Kanunu 84/son, 113/son maddeleri uyarınca BDDK ve TMSF’ye seçilen üyelerin ve yeminini yaptırıyor.
Peki şimdiye kadar Yargıtay çevrelerinin buna karşı itirazını duydunuz mu? Örneğin “Yargıtay bir mahkemedir ve görevi Anayasa’da belirlenmiştir, kanunla başka görev veremezsiniz! Üstelik biz yargı organıyız, ne işimiz var yürütme organı içinde yer alan Rekabet Kurulu’na üye seçmek. Herkes kendi işine baksın” şeklinde. Şimdiye kadar böyle bir itiraz ya da Anayasa’ya aykırılık iddiasında bulunmadıkları gibi yaklaşık 20 yıldır, Rekabet Kurulu’na üye seçiyorlar ve bir sızlanmaları da yok. Aynı şekilde “bize ne BDDK ve TMSF üyelerinin yemininden” dediklerini duydunuz mu? Tabii ki duymadınız, çünkü itiraz etmediler.
Kaldı ki önerimizde Yargıtay’a yürütme organı veya idare ile ilgili görev vermiyoruz. Doğrudan yargılama ile ilgili istinaf görevi vereceğiz. Diğer bir ifade ile yargılama sürecinde ilk derece, istinaf ve temyiz aşamalarından halen ikisini yapmakta olan Yargıtay’a bu zincirin bir halkasını daha ilave ediyoruz.
Yargıtay ve Danıştay üyelikleri oranı!
İstinaf mahkemesi görevini de verdiğimiz için 5235 sayılı Bölge Adliye Mahkemeleri Kanunu’nda istinaf mahkemeleri için öngörülen 950 hâkim ve savcı kadrosunu Yargıtay’a aktarıyoruz. Böylelikle Yargıtay’ın üye sayısı (950+515=) 1465’e yükselecek. Böyle bir kadroya ulaşan Yargıtay’ın hem temyiz hem de istinaf işini nasıl yapacağını açıklamadan önce Yargıtay için böyle bir sayının abartılı olacağı iddialarına peşinen cevap verelim. Hemen söyleyelim ki, 1465 üyeli Yargıtay az sonra yapacağımız mukayese dikkate alındığında abartılı olmak yerine az bile olduğu görülecektir. Bu hesaplamada idari yargıda görevli hakim ile Danıştay üye sayısı arasındaki oranı esas alıyoruz.
Halen Danıştay’daki üye sayısı 153, yeni teklifle bu sayıya 39 daha ilave olacağına göre toplam üye sayısı 192’ye ulaşacak. İdari yargıda görevli hakim sayısı ise 1435. Bu durumda Danıştay üye sayısının toplam idari yargıçlara oranı % 11,52 olarak gözüküyor.
Aynı oranı adli yargıya uygularsak; ilk derece mahkemesi hakim savcı sayısı 12519 + Yargıtay üye sayısı 387 = toplam 12906 kişi. Bu sayıya Danıştay’ın % 11,52’lık oranını uygularsak 1681 Yargıtay üyesi olması gerekiyor. Görüldüğü üzere Yargıtay için önerdiğimiz sayı son derece rasyoneldir.
Sistem nasıl işleyecek?
Sistemi Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu işletecek. Öncelikle yeni üyelerin katılımıyla bu kurul yeniden oluşturulacak. Bu kurul halen Yargıtay’ın yönetim işini yerine getiriyor. Yargıtay Kanunu’nun 18.maddesine göre,
Kurul,
-Yeni gelen üyelerin yerlerini belirleme,
-Zorunlu hallerde daire başkanı ve üyelerin dairelerini değiştirme,
-Yargıtay üyelerinin kişisel ve görevle ilgili suçlardan dolayı ön veya ilk soruşturmaları yapıyor,
-Kanunlarla verilen diğer görevleri” yerine getiriyor.
18. Madde’ye yapılacak küçük bir ekleme ile birlikte, Birinci Başkanlık Kurulu, 1681 kişiden oluşan Yargıtay üyeleri arasından seçim yaparak, hangi üyelerin temyiz, hangilerinin istinaf işini yapacağını belirleyecek. Örneğin: İstinafların devreye girmesinin ardından Yargıtay’da kaç ceza kaç hukuk dairesi kalacaksa, o kadar- kişiyi (misal 150 kişiyi) Ankara’da temyiz dairelerinde görev yapmak üzere seçecek. Geri kalan üyeleri istinafta görevlendirme kararnamesi çıkaracak. (Ahmet Bey, İstanbul İstinaf Mahkemesi’nin 4 Nolu Ceza Daire Başkanlığı’na, Mehmet Bey Adana İstinaf Mahkemesi’nin 3 No.’lu Hukuk Dairesi Üyeliği’ne gibi.)
Denetleme nasıl olacak?
İlerleyen yıllarda, belirli periyodlarla temyiz ve istinafta görevli Yargıtay üyelerinin performansı değerlendirilecek. Mesela temyiz mahkemesinde görevli bir üye, çalışması veya kapasitesi bakımından yetersizlik görülürse, istinaf mahkemesi üyeliğinde görevlendirilebilecek. Sadece performansa bağlı olmaksızın, örneğin disiplin soruşturması sonucunda ilk derece hâkimlerine uygulanan yer değiştirme cezasında olduğu gibi disiplin hükmü olarak da üyelerin yeri değiştirebilecek.
Böylelikle hem istinaf mahkemeleri hayata geçirilmiş olacak, hem de şimdiye kadar Yargıtay üyeliğine seçilmekle sağlanan imtiyaz ve buna bağlı konfor da sona erdirilmiş olacak. Ayrıca yargıdaki katı hiyerarşinin esnetilmesine yol açılacak. Yargıtay üyelerinin Ankara dışında fiilen Erzurum’da, Van’da, Edirne’de, Antalya’da görev yapmasıyla kast sistemi fiilen kırılmış olacaktır.
Doç. Dr. Uğur Yiğit - Ankara Hakimi
#Uğur Yiğit
#yargıtay
#temyiz ve istinaf
#Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu
9 yıl önce
